Neki budući zakon o ZSO, a naročito ako bude riječ o aktu od posebnog interesa za manjinske zajednice, niko neće moći da mijenja bez saglasnosti dvije trećine srpskih poslanika. Ipak, prijedlozi statuta i zakonskih izmjena još uvijek ne stižu od Beograda, Brisela ili predstavnika Srba sa Kosova, dok se Priština takvim idejama protivi.
U Evropskom centru za pitanja manjina podsjećaju da je Briselskim sporazumom iz aprila 2013. godine, članovima 3. i 4, predviđeno da Zajednica srpskih opština bude u skladu sa kosovskim zakonima, a da njena organizaciona struktura bude nalik onoj koju ima Asocijacija kosovskih opština, tačnije da ima Skupštinu, Savjet i ostala tijela. Pitanje koje mnogo više interesuje i srpsku i albansku stranu, i oko koje nastaju sporenja, jesu nadležnosti Zajednice.
Asocijacija kosovskih opština sa sjedištem u Prištini, neprofitna je organizacija, koja ima ulogu da zastupa i štiti interese lokalnih samouprava kod centralnih vlasti i koordinira aktivnosti opština, dok buduća ZSO može imati i druge nadležnosti i aktivnosti u okviru postojećeg kosovskog zakonodavstva, kaže Adrian Zeqiri, izvršni direktor Evropskog centra za pitanja manjina.
“Moguće je partnerstvo između različitih opština. Mislim da je to veoma važno i nije bilo analizirano do sada. Još jedna uloga, iako se ne pominje u Briselskom sporazumu, je ta da Zajednica može da ima ulogu koordinisanja direktnih finansija Republike Srbije kosovskim opštinama”, smatra Zeqiri.
Čak i da su Beograd i predstavnici Srba sa Kosova zadovoljni mogućim nadležnostima po kosovskim zakonima o lokalnoj samoupravi i međuopštinskoj saradnju, svakako će institirati da, za razliku od Asocijacije kosovskih opština, Zajednica srpskih opština bude zakonska, ako ne i ustavna kategorija. Prva tačka Briselskog sporazuma predviđa prilagođavanje pravnog okvira i Srbije i Kosova ZSO, kaže Vladeta Kostić gradonačelnik Gračanice.
“Potrebno je da se u obje skupštine, i u Skupštini Srbije i u Skupštini Kosova, donesu određeni zakoni o ZSO. Samo tako ćemo mi, Srbi sa Kosova, imati institucionalnu zaštitu. Tada nas apsolutno neće biti briga da u nekom narednom periodu da dođu neki ljudi na rukovodeća mesta u vladi kojima Srbi sa Kosova neće biti bitni. Tada nas čuvaju zakonski okviri i mi bismo tada svoja prava mogli da tražimo i pred međunarodnim sudovima”, ističe Kostić.
Finansiranje zdravstva i prosvjete iz budžeta Srbije jedna je od najvažnijih stavki za Srbe sa Kosova, smatra Kostić.
“U okviru tih zakonskih okvira treba da se predvidi i kako, na koji način i u kom iznosu bi trebalo da ide finansiranje u prosveti i zdravstvu, jer su to dve osnovne oblasti bez kojih ovde Srbi ne bi ni opstali, niti će opstati ako se dirne u te dve oblasti. To treba da bude nastavljeno da se finansira iz budžeta Republike Srbije i da to bude u okviru ZSO i naravno da to finansiranje bude transparentno,“ kazao je gradonačelnik Gračanice.
U Evropskom centru za pitanja manjina kažu da u skladu sa postojećim kosovskim zakonima ne bi bilo moguće prenošenje nadležnosti sa opština na Zajednicu. Zeqiri dodaje da postoji bojazan da će Zajednica biti u suprotnosti sa principima multietničnosti i ugroziti položaj drugih zajednica u većinsko srpskim opštinama. Kostić napominje da to neće biti slučaj i da Srbi teže formiranju Zajednice kao institucije, a ne kao posebnog entiteta.
