Iako je to najavljivano još prije pet godina, pa zato i nije posebna novost, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je dan nakon posjete Briselu, izjavio da Evropske unija neće primiti Srbiju u svoje članstvo dok sa Kosovom ne potpiše međunarodno obavezujući pravi sporazum o sveobuhvatnoj normalizaciji odnosa.
Sagovornici Radija Slobodna Evropa ocjenjuju da Vučić tom objavom počinje da priprema domaću javnost za takvu završnicu dijaloga i normalizacije odnosa sa Kosovom.
O pravno obavezujućem sporazumu i novoj fazi dijaloga bilo je riječi i u Briselu.
Visoka predstavnica Evropske unije Federika Mogerini je izjavila na konferenciji za štampu sa predsjednicom Vlade Srbije Anom Brnabić i evropskim komesarom Johanesom Hanom da je uvjerena u uspjeh “nove faze dijaloga između Beograda Prištine, ali je i podvukla:
„Ključ za dalji uspjeh nalazi se u Beogradu i Prištini“.
Mogerini nije željela ništa da kaže o tome kada bi mogao biti potpisan pravno obavezujući dogovor Beograd-Priština o normalizaciji odnosa, ali je istakla da su za dijalog ključni ustanovljenje Zajednice srpskih opština i sprovođenje postignutih dogovora, a naročito dogovora o energetici.
Da Vučićevo objelodanjivanje domaćoj javnosti da Srbija prije nego što postane članica EU mora, pored ostalih uslova, da potpiše i pravno obavezujući dokument o normalizaciji odnosa sa Kosovom u principu nije ništa iznenađujuće, ocjenjuje Bodo Weber, viši saradnik Savijeta za politiku demokratizacije iz Berlina. On u tom kontekstu podsjeća na dve važne činjenice:
„Aprilski sporazum iz 2013. je zvanično označen kao prvi sporazum, u kontekstu svojevremenih uslova koje je njemačka kancelarka Angela Merkel postavila još 2012. godine, među kojima je i ukidanje takozvanih paralelnih institucija, odnosno, institucija države Srbije na Kosovu. A tu je i pregovarački okvir Evropske unije za pretpristupne pregovore, u kojem jasno stoji član, iako to u srpsku javnost nije baš jasno pušteno, da će domet srpskih institucija kroz pristupni proces isključiti teritoriju Kosova.
Dakle, sasvim je jasno bilo od početka da će na kraju dijaloga morati da se postigne neka vrsta obavezujućeg sporazuma o sveobuhvatnoj normalizaciji odnosa između Kosova i Srbije. S obzirom na to da smo od sredine ove godine vidjeli dvije predsjedničke runde dijaloga u Briselu, mislim da je jasno da Evropska unija želi da ubrza taj proces. Ona je shvatila da je implementcija Aprilskog sporazuma previše sporo tekla, zbog čega se upalo u krizu, i zato će se sad ubrzati dijalog u okviru već najavljene nove faze, koja će ciljati baš na taj obavezujući konačni sporazum“, kaže Weber.
Podsjetimo, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je dan nakon posjete Briselu izjavio da EU neće dozvoliti da Srbija postane punopravna članica Unije bez pravno obavezujućeg dokumenta na kraju procesa normalizacije odnosa sa Prištinom.
“Morate da izvršite normalizaciju stanja, kako oni to kažu. Dakle, oni neće dozvoliti da postanemo članica Evropske unije bez pravno obavezujućeg dokumenta”, rekao je Vučić i dodao da, kako god da se to tumači, to je ono što EU očekuje.
“Nije to priznanje, niko to ne govori na taj način. Govore između redova, ali ne na taj način, ali ovo je ono što ja mogu da vam kažem”, rekao je predsednik Vučić novinarima u Aranđelovcu.
I Naim Leo Beširi, izvršni direktor beogradskog Instituta za evropske poslove, ocjenjuje za RSE da Vučićeva najava, pravno obavezujućeg sporazuma sa Prištinom nije nešto novo.
„Ako pogledamo poglavlje 35 koje je Srbija otvorila, postoje vrlo jasne naznake da Srbija to poglavlje neće moći da zatvori dok se između Beograda i Prištine ne potpiše pravno obavezujući akt. Ono što poglavlje 35 nama ne kaže jeste šta taj akt treba da sadrži, ali je vrlo jasno da će to biti međunarodni ugovor. Da li to znači priznavanje Kosova? Mislim da to niko od Beograda ne očekuje, ali se od Beograda i Prištine očekuje puna normalizacija odnosa. Šta znači puna normalizacija odnosa mi to u ovom trenutku ne znamo, ali mislim da je poenta Predsednikovog obraćanja javnosti da s vremena na vreme podseti javnost na to da nas taj vrlo težak korak očekuje“, ocenjuje Beširi i dodaje:
„Mislim da je to samo pripremanje javnog mnenja za vrlo jasno određenje prema tom dokumentu koji, po svemu sudeći, treba da ugleda svetlost dana već slijedeće godine, gde ćemo dobiti neke obrise obaveza između Beograda i Prištine, prije svega da se ne blokiraju kad je riječ o članstvu u međunarodnim organizacijama i ka Evropskoj uniji“, kaže Beširi.
Povodom Vučićeve izjave srpskoj javnosti o pravno obavezujućem sporazumu sa Kosovom koji je uslov članstva Srbije u EU, kosovski analitičar Behlul Beqaj za RSE kaže:
„Pretpostavljam da je do takvog saznanja gospodin Aleksandar Vučić došao mnogo ranije. Upravo iz tog razloga on je otvorio takozvani unutrašnji dijalog o Kosovu. Znam da taj unutrašnji dijalog može biti protumačen kao improvizacija ili kao farsa, ali čak i ako tako bude protumačen, taj dijalog je na neki način indikacija da je gospodin Vučić već pokrenuo lavinu interesovanja za nešto što je za Srbiju conditio sine qua non, a to je Kosovo. Dakle, mislim da je ishod takvog unutrašnjeg dijaloga i ovaj posljednji susret sa gospođom Mogerini zapravo uvod, prvo, u implicitno priznavanje Kosova, dakle, ukidanje Kosova iz srpskog Ustava i početak normalizacije koji podrazumijeva i eksplicitno priznanje kosovske države u nedalekoj budućnosti“, ocjenjuje Beqaj.
Šta će biti suština budućeg pravno obavezujućeg dokumenta između Beograda i Prištine?
„Detalje još ne znamo, ali okvir je jasan – dvije strane se moraju obavezati da neće blokirati jedna drugu na putu ka Evropskoj uniji. S obzirom na to da je Srbija mnogo bliže članstvu u Evropskoj uniji nego Kosovo, to prvenstveno znači da će Srbija morati da se obaveže da neće blokirati članstvo Kosova u Evropskoj uniji. Dakle, to je scenario po kojem će Srbija ući u EU. Kao punopravna članica Unije, dakle, ona neće moći da preokreće politiku i spriječava ulazak Kosova u Evropsku uniju čim Kosovo ispuni uslove za to“, konkretizuje Bodo Weber.
On dodaje da Vučićeva najava takvog sporazuma nije pala u slučajno izabrano vrijeme s obzirom da je dan ranije bio u Briselu, ali da nije siguran da su mu takvu izjavu Brisel ili Vašington doslovno diktirali. Još je, kaže još, dosta maglovito u kom pravcu će se kretati unutrašnji dijalog o Kosovu na koji je Vučić pozvao u Srbiji, a nešto slično najavio i predsjednik Kosova, ali je jasno da oni treba da pripreme svoju javnost za takvu završnicu procesa uzajamne normalizacije odnosa.
Naš njemački saradnik dodaje da će okvir pregovora o budućem obavezujućem pravnom sporazumu sigurno kretati u pravcu rješavanja svih otvorenih pitanja, među kojima su i pitanje granica i graničnog režima između Kosova i Srbije, imovinskih problema, o čemu se za sada ne govori mnogo, kao i garancija punog međunarodnog subjektiviteta Kosova, uključujući i članstvo u Ujedinjenim nacijama. U tom kontekstu Beograd će prezentovati svoje ideje o tome kako može da ispuni taj okvir, a da ne prizna Kosovo.
Weber dodaje i da do takvog obavezujućeg sporazuma treba sačekati jer još nije ni počela nova faza dijaloga Beograd-Priština, kao i zato što je Njemačka, kao veliki akter u cijelom tom procesu, potpuno odsutna jer još nema novu vladu, a po svoj prilici, neće je ni dobiti do početka iduće godine.
Ideja o pravno obavezujućem sporazumu između Srbije i Kosova stara je najmanje pet godina. Njemački poslanik vladajuće Hrišćansko-demokratske unije (CDU) Andreas Schockenhoff, vrlo blizak saradnik njemačke kancelarke Angele Merkel, još prilikom posjete Beogradu u septembru 2012. godine upoznao je srpsku javnost da njemački Bundestag bez takvog sporazuma neće dati zeleno svjetlo za prijem Srbije u EU.
