Ugledni britanski list The Financial Times navodi da će pobjeda Emmanuela Macrona dati novu nadu jedinstvu Evropske unije. Međutim, istovremeno upozorava i na porast tenzija između Zapada i Istoka te na Zapadnom Balkanu.
– Napokon! Napokon su se Evropa i Francuska pomirile – kazao je oduševljeno Sylvie Goulard, francuski zastupnik iz reda liberala u Evropskom parlamentu nakon pobjede Macrona, kako ga citira The Financial Times.
Međutim, službena reakcija u Poljskoj je bila mlaka. Poljski predsjednik Andrzej Duda u čestitci je naveo da se “nada da će francusko-poljski odnosi biti građeni na principu zajedničkog poštivanja jednakih država i slobodnih ljudi”.
Pobunjenici u Evropskoj uniji
The Financial Times navodi da je to samo jedan od primjera koliki je jaz između starih zemalja članica i novih članica u dijelovima Srednje i Istočne Evrope.
Kao “pobunjenika broj jedan” u Evropskoj uniji ovaj ugledni list navodi Viktora Orbana kojeg opisuje kao “konzervativnog nacionalistu”, uz naglasak da “u Briselu je više puta kritiziran zbog udara na sudstvo, medije, univerzitete i civilno društvo”.
“Pobunjenik broj dva” je šef poljske stranke Pravo i pravda Jaroslaw Kaczynski čiju službenu politiku list opisuje kao “mješavinu tradicionalnih katoličkih vrijednosti, euroskepticizma i nepovjerenja prema Njemačkoj i Rusiji”. Štoviše, Kaczynskog uspoređuje s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom koji je, apsurdno, “babaroga” za većinu Poljaka.
S druge strane, osim Macrona, The Financial Times kao evropsku nadu navodi Kersti Kaljulaid, predsjednicu Estonije koja od jula preuzima šestomjesečno rotirajuće predsjedavanje EU-om. Ona se zalaže za čvrsto evropsko jedinstvo, ali i jedinstvo unutar NATO-a, posebno jer njezina zemlja graniči s Rusijom.
Na zapadu Evrope mnogi nisu zadovoljni trendovima s istoka, pa tako premijer belgijske Valonije zahtijeva da nakon Brexita trebaju uslijediti i Polxit, Hungxit, Romaxit i Bulgxit, odnosno izlasci Poljske, Mađarske, Rumunije i Bugarske iz EU-a.
Drugi trend koji The Financial Times smatra zabrinjavajućim su Albanija, Makedonija, Srbija i ostale zemlje Zapadnog Balkana koje teže članstvu u Evropskoj uniji.
– One su daleko od članstva u EU-u zbog ekspanzije brojnih problema među kojima su nasilne etničke tenzije, politička nestabilnost, slabe državne institucije i ekonomija, korupcija i organizirani kriminal – ističe ovaj list. Nekoliko eksperata s kojima je list razgovarao misle da je “ponavljanje ratova iz 1990-ih u bivšoj Jugoslaviji izgledno u bilo koje vrijeme”.
Regija razočarana Evropskom unijom
Dr. Dimitar Bechev, bugarski profesor s američkog Univerziteta Sjeverna Karolina, smatra da bi uzrok tome mogao biti “rastuće razočarenje u regiji zajedno sa stagnacijom i urušavanjem demokratije”. On smatra da bi, “ukoliko se EU time uskoro ne pozabavi, moglo dovesti do toga da budu zaboravljene i izvan EU-a, rastućeg ruskog utjecaja i pokušaja ostvarivanja nacionalističkih projekata i prekrajanja granica”.
Frustracija zapadnih političkih elita povezana je sa nezadovoljstvom na Balkanu, odnosno nespremnosti da se ubrza članstvo zemalja jugoistočne Evrope u EU-u. List se osvrnuo i na srbijanskog premijera, uskoro predsjednika Aleksandra Vučića.
– Aleksandar Vučić je tvrdolinijaš, bivši radikalni nacionalist koji je poslije izrazio žaljenje zbog “ratnih zločina” bosanskih Srba. On često igra na kartu Rusije dok približava Srbiju EU-u – navodi The Financial Times. List kao još jednog ključnog balkanskog igrača navodi i “bivšeg ratnika Hašima Tačija”.
– Bivši komandant kosovskih gerilaca i bivši premijer izabran je prošle godine za predsjednika Kosova. On je potom upozorio da bi neuspjeh Kosova da se priključi EU ojačao podršku stvaranju “Velike Albanije” – istaknuo je The Financial Times.
Kao fundamentalno pitanje list postavlja postoji li “apetit” u zapadnim prijestolnicama za još jedan krug proširenja i hoće li se on odnositi na jugoistočnu Evropu ili će se ispostaviti da je ekspanzija EU-a završila 2013. s ulaskom Hrvatske. Drugo pitanje je više upozorenje gdje list navodi da bi se u tim zemljama moglo dogoditi da se ohlade od članstva kao što se dogodilo u Turskoj.
EU danas proces proširenja drži živim tek formalnim procedurama. Crna Gora je otvorila 26 od 35 pregovaračkih poglavlja, ali je zatvorila samo dva. Kosovo je dobilo Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju, ali na članstvo može računati tek kad se u potpunosti pomiri sa Srbijom. Uz to, pet država članica još uvijek ne priznaje nezavisnost Kosova.
Što se tiče Srbije, “čini se da EU smatra Vučića jakim liderom koji zaslužuje podršku jer je iskren o srpskoj evropskoj budućnosti i ograničit će ruski utjecaj na Balkanu”.
Na dugom putu prema članstvu prema EU je i Bosna i Hercegovina. The Financial Times za našu zemlju navodi da je “slaba država gdje političke klase koriste etničko rivalstvo za manipulaciju kao što su njihovi prethodnici činili generacijama ranije”.
List ukazuje i na “okrutne povijesne lekcije” pa tako navodi da je u februaru 1992. potpisan Maastrichtski sporazum kojim je utemeljena moderna EU i uspostavljen euro.
– Dva mjeseca kasnije izbio je rat u Bosni i Hercegovini koji je odnio više od 100.000 života – podsjeća ovaj list.
Stvaranje “Velike Albanije”
U opširnoj analizi The Financial Times se posebno osvrće na mogućnost stvaranja “Velike Albanije” te podsjeća da u Ustavu Kosova piše da ono neće imati nikakve teritorijalne pretenzije te neće tražiti ujedinjenje s bilo kojom državom ili dijelom bilo koje države”.
– Tim riječima su zapadne vlade koje su podržale nezavisnost Kosova željele spriječiti mogući izvor novih balkanskih ratova i spriječiti lidere kosovskih Albanaca u stvaranju “Velike Albanije”. Međutim, sad se o “Velikoj Albaniji”, koja je kratko postojala tokom Drugog svjetskog rata pod italijanskom fašističkom i njemačkom nacističkom zaštitom, ponovno govori. I albanski premijer Edi Rama i kosovski predsjednik Hashim Thaçi su sugerirali da “Velika Albanija” nije samo puka fantazija – ističe ovaj list i citira Thaçija.
– Ako EU zatvori vrata za Kosovo svi Albanci u regiji će živjeti na jednom prostoru kako bi se kasnije integrirali u evropsku porodicu – kazao je kosovski predsjednik.
Stvaranje “Velike Albanije” drastično bi promijenilo granice južnog Balkana i potencijalno bi ujedinilo Kosovo, Albaniju i regije naseljene većinskim albanskim stanovništvom u Makedoniji i Srbiji. Većina od 2,8 miliona ljudi u Albaniji su Albanci, oko 90 posto od 1,8 miliona stanovnika Kosova, oko 500.000 Albanaca je u Makedoniji ili oko četvrtine populacije, a u Srbiji također živi između 50.000 i 70.000 Albanaca.
I dok Rusija poziva na rusko-makedonsko prijateljstvo i optužuje Zapad da promovira velikoalbanski projekt, u stvarnosti su zapadne diplomate na Balkanu iritirane izjavama Rame i Thaçija – navodi The Financial Times.
