Aktuelnoj predsjednici Atifeti Jahjagi početkom aprila ističe petogodišnji mandat, a novi predsjednik bi trebao biti izabran najkasnije do 7. marta, mjesec dana prije isteka Jahjaginog mandata.
Sporazum dvije vladajuće partije predviđa izbor Hashima Thaçija, aktuelnog ministra inostranih poslova i lidera Demokratske partije Kosova, za predsjedika, jer je po istom sporazumu Isi Mustafi, predsjedniku Demokratskog saveza Kosova, pripala pozicija premijera.
Međutim, tri opozicine partije – Pokret “Samoopredjelenje”, Alijansa za budućnost Kosova i Inicijativa za Kosovo, najavile su da će na svaki način onemogućiti izbor Thaçija za predsjednika.
Vreme ističe
Albert Krasniqi iz Kosovskog demokratskog instituta (KDI) koji nadgleda rad Skupštine, ističe da novi predsjednik mora biti izabran 30 dana prije isteka mandata aktuelnom predsjedniku, a to je 7. mart. On u izjavi za AA napominje da izbor predsjednika u ovoj političkoj krizi može dovesti do velikih suprostavljanja, pošto se očekuje da će opozicija blokirati taj izbor.
“Opozicione partije, normalno, neće imati svog kandidata zato što su šanse da njihov kandidat bude izabran jako male ili nikakve. I ako bi istakli svog protivkandidata oni bi omogućili izbor Thaçija, jer bi obezbjedili kvorum na sjednici za izbor predsjednika, pošto u sali treba da bude prisutno 80 poslanika (dvije trećine od 120 poslanika) da bi se krenulo sa procedurom izbora predsjednika”, objašnjava Krasniqi.
Ukoliko u roku 60 dana od momenta kada počne izbor predsjednika, ta procesura ne uspije, dolazi do rasformiranja Skupštine i zakazuju se prijevremeni izbori za najkasnije 45 dana.
“Isto tako, ukoliko Skupština ne uspije da u tri kruga glasanja izabere predsjednika, i u tom slučaju se Skupština raspušta i ide se na prijevremene izbore. Upravo to je cilj opozicije, da onemogući izbor predsjednika i da se raspusti Skupština i da se ide na izbore”, kaže Krasniqi.
Doktor političkih nauka Arben Qirezi ocjenjuje da duboka višemjesečna kriza, koja je obiljžena blokadom rada Skupštine i velikim antagonizmima između opozicije i vladajuće koalicije, ugrožava izbor predsjednika Kosova iz više razloga.
“Zbog nastavka djelovanja opozicije na blokadi Skupštine i, drugo, teško da je moguće izabrati predsjednika koji bi zadovoljio sve atribute opisane u Ustavu od kojih je najvažniji da bude simbol jedinstva naroda Kosova. Dakle, na jednoj toliko politički polarizovanoj sceni teško da bismo sada mogli obezbjediti predsjednika koji bi obezbjedio ulogu jedinstva naroda Kosova, a sve je više i zahtjeva od strane opozicije, ali i civilnog društva, za vanrednim parlamentarnim izborima, jer je legitimnost Vlade urušena odlukom Ustavnog suda da sporazum o principima formiranja zajednice opština sa srpskom većinom nije u potpunosti u skladu sa Ustavom”, kaze Qirezi za AA.
On smatra da se vladajuća koalicija nakon odluke Ustavnog suda ne može više oslanjati na parlamentarnu većinu. Zato je, po njemu, ova situacija dobra prilika da se razmisli o izmjeni načina izbora predsjednika i da se istovremeno održe i parlamentarni izbori i da se predsjednik izabere direktnim glasanjem naroda.
“Situacija je eskalirala do te mjere da je teško da će se politički procesi vratiti u redovni kolosjek ukoliko se ne dogodi neka promjena. Te promjene se mogu desiti ili ponovnim davanjem legitimiteta aktuelnoj vladajućoj koaliciji ili promjenom konstelacije političkih snaga u Skupštini Kosova prepuštajući građaima da daju svoj stav o svim tim procesima putem parlamentarnih i predsjedničkih izbora”, kaže Qirezi.
Qirezi objašnjava da je upravo to bio dio dogovora između dvije vladajuće partije na Kosovu, Demokratske partije Kosova i Demokratskog saveza Kosova i da je amandman, koji je proizašao iz tog sporazuma 2012. godine dobio zeleno svjetlo Ustavnog suda kada je zaljučeno da direktan izbor predsjednika ne ugrožava nacionalne manjine.
“Na osnovu izjava opozicionih partija vidi se da su i oni mišljenja da bi to bio najbolji način izbora predsjednika. Smatram da bi direktan izbor predsjednika obezbjedio Kosovu veću institucionalnu stabilnost i obezbjedio predsjednika koji bi zaista mogao da igra tu ulogu figure jedinstva na političkoj i društvenoj sceni Kosova”, naglašava Qirezi.
Izbor predsjednika mora imati saglasnost svih
Za razliku od njega, Krasniqi smatra da i kada bi se predsjednik birao neposredno, a ne kao do sada od Skupštine, teško da bi se našla osoba koja bi mogla da bude faktor jedinstva svih građana i koja ne bi bila partijska ličnost.
“Nema šta da se ospori kandidatu koji obezbedi 80 glasova, ali je jako važno da procedura ima saglasnost svih strana. Imamo slučaj predsjednice Jahjage, gdje je sam način kako je pregovaran njen izbor doveo u pitanje cjeli njen mandat tokom pet godina. I, ako se jedan predsjednik izabere u takvim otežanim okolnostima, onda bismo opet imali malu prihvatljivost od strane građana i političkih subjekata uopšte”, kaže Krasniqi.
Qirezi kaže da je međunarodna zajednica trenutno izrazila rezervu prema održavanju prevremenih izbora na Kosovu, što se povezuje sa nekim važnim procesima, među kojima je dijalog sa Srbijom u Briselu, postignuti sporazumi i njihova primjena, te formiranje specijalnog suda za ratne zločine. Ipak, po njemu, ti stavovi mogu da se promjene u zavisnosti od situacije na terenu.
