U izvještaju za period 2010.-2014. SIPRI bilježi da su 5 najvećih izvoznika oružja SAD, Rusija, Kina, Njemačka i Francuska. Te države su zajedno izvezle 75 odsto od ukupnog izvoza oružja u svijetu. Daleko ispred svih zemalja su SAD i Rusija koje zajedno u izvozu oružja u svijetu učestvuju sa 58 odsto. EU je smanjila izvoz oružja za 16 odsto u odnosu na prethodni period 2005-2009. kada je izvozila više od SAD i Rusije.
SAD i dalje ubjedljivo na prvom mjestu po izvozu
Izvoz iz SAD je u odnosu prethodni petogodišnji period porastao za 23 odsto i sada čini 31 odsto ukupnog izvoza u svijetu. SAD izvoze oružje u 94 zemlje svijeta i po tome su takođe na samom vrhu liste, daleko ispred svih. Jedan od autora izveštaja SIPRI, Simon Vezeman, kaže da su razlozi za povećani izvoz sada drugačiji nego ranije, kada su oni prevashodno bili političko-strateške prirode: “SAD su smanjile budžet za odbranu i sada industrija oružja iz te zemlje traži druga tržišta. Ne radi se tu više o ekstra zaradi, kao ranije, već o ozbiljnom dijelu posla.”
Izvoz iz Rusije se povećao za 37 odsto, i sada čini 27 odsto ukupnog izvoza oružja u svijetu. I dok SAD relativno ravnomjerno raspoređuju svoj izvoz po zemljama, Rusija daleko najviše oružja izvozi u Indiju, zatim Kinu, pa Alžir. Rusija je izvezla oružje u 56 država, a 2014. i separatistima u Ukrajini, mada je to teško dokazati. Ipak, Simon Vezeman kaže: “Neko oružje koje koriste separatisti u Ukrajini je toliko novo, da mora da je stiglo iz Rusije.” On kaže da će SIPRI i dalje pomno pratiti tamošnju situaciju i napominje: “Mi ne kažemo šta je dobro, a šta loše. Mi se samo bavimo činjenicama.”
Skoro jednaki po izvozu: Kina, Njemačka i Francuska
Kina je koja je u prethodnom izvještaju za period 2005-2009. bila na devetom mjestu, sada je treći izvoznik oružja u svijetu, i nalazi se u ravni sa Njemačkom i Francuskom. Najveći kupac kineskog oružja je Pakistan, zatim slijede Bangladeš i Mijanmar. Kina je inače zemlja sa drugim po veličini vojnim budžetom na svijetu, odmah poslije SAD. Kina razvija sopstveno oružje i spada u diskontne izvoznike: “Kinesko oružje je uvijek malo jeftinije nego isto iz drugih zemalja”, kaže Vezeman.
Njemačka izvozi oružje u 55 zemalja, a najviše u SAD, zatim Izrael i Grčku. Njemačka je u odnosu na prethodni petogodišnji period, značajno smanjila izvoz oružja – čak za 43 odsto. Francuska je svoje oružje najviše prodavala u zemljma kao što su Maroko, Kina i Ujedinjeni Arapski Emirati.
Najviše oružja uvozi Indija – i to iz Rusije
Pet najvećih uvoznika oružja su Indija, Saudijska Arabija, Kina, Ujedinjeni Arapski Emirati i Pakistan. Ukupno, te zemlje su uvezle 33 odsto oružja koje je cirkulisalo na svjetskom tržištu. Gledajući po regionima najveći kupac oružja je Azija sa Okeanijom (48 odsto) zatim Bliski istok (22 odsto), Evropa (12 odsto) Amerika (10 odsto) i Afrika (9 odsto).
Najveći porast uvoza oružja od 2010. do 2014. u odnosu na period 2005-2009, zabilježen je u Africi gdje je veći za 45 odsto, zatim u Aziji i Okeaniji (37 odsto), Evropi (36 odsto) Bliskom istoku (25 odsto) i u Americi za 7 odsto.
Interesantno je da su SAD mada najveći izvoznik oružja, na osmom mjestu u svijetu po uvozu. SAD najviše uvoze transportne i trenažne avione i helikoptere, iz Italije, Švajcarske i Njemačke, kao i patrolne čamce iz Španije.
Šta je SIPRI?
Međunarodni institut za istraživanje mira u Stokholmu, SIPRI, objavljuje izvještaje o transferu oružja u svijetu na osnovu javno dostupnih podataka. S obzirom da obim trgovine oružjem može snažno da varira od godine do godine, SIPRI analizira podatke u periodima od po pet godina, ali i godišnje izvještava o trendovima. Njegova definicija prodaje oružja obuhvata robu i usluge za vojne kupce, uključujući i domaće narudžbe i izvoz. Analiziraju se podaci o konvencionalnom teškom naoružanju – avionima, brodovima, sistemima protivvazdušne odbrane, tenkovima. S obzirom da oružje različito košta u raznim zemljama, a ima slučaja i kada se poklanja, SIPRI ima sistem bodova za svaki tip oružja, za nosače aviona određeni broj, za tenkove takođe, itd. “Bodovi se daju na osnovu strateške važnosti oružja,” kaže Vezeman.
Nuklearno oružje, lako naoružanje i municija, nisu obuhvaćeni ovim izvještajima. SIPRI je nezavisni institut osnovan 1966. godine koji dijelom finansira švedska država. U upravnom odboru su Sven-Olof Peteršon (predsjedavajući, Švedska), dr. Devi Fortuna Anvar (Indonezija), dr. Vladimir Baranovski (Rusija), ambasador Lakdar Brahimi (Alžir), Džajanta Danapala (Šri Lanka), ambasador Volfgang Išinger (Njemačka), profesor Meri Kejldor (Ujedinjeno Kraljevstvo) a direkor organizacije SIPRI je dr. Ian Entoni (Ujedinjeno Kraljevstvo).
