Drugi krug lokalnih izbora na Kosovu, održan 1. decembra i na kojem se glasalo za gradonačelnike u 25 opština, donio je veliki preokret na kosovskoj političkoj sceni, pošto su u većini opština vlast dobili opozicioni kandidati.
U tom “političkom zemljotresu”, volja građana je nanijela veliki poraz stranci premijera Hashima Thacija, Demokratskoj partiji Kosova, kao i Alijansi za budućnost Kosova koju vodi bivši komandant OVK, Ramush Haradinaj. Thacijeva stranka je izgubila vlast u tri od sedam regionalnih centara (južnoj Mitrovici, Gnjilanu i Uroševcu), a Haradinajeva ABK u dva (Peći i Đakovici). Od većih urbanih centara, Thaçi je zadržao vlast samo u Prizrenu, dok je Haradinajeva partija ostala na vlasti samo u tri manje opštine.
No, najveće iznenađenje ovih izbora nisu bili ovi porazi velikih stranaka i lidera, već pobjeda koju je u Prištini zabilježio kandidat pokreta Samoopredjeljenje, Shpend Ahmeti.
On je u nedjelju porazio dosadašnjeg gradonačelnika, Isa Mustafu, i Demokratski savez Kosova koji je u Prištini na vlasti od 2000. godine.
DSK, čiji je Mustafa i predsjednik, u međuvremenu zabilježila velike pobjede u ostalim gradovima i opštinama Kosova, ali je poraz u Prištini nanio veliki udarac ovoj, po snazi drugoj partiji na Kosovu.
Time će pokret Samoopredjeljenje, koji je u ostalim opštinama Kosova prošao daleko ispod očekivanja, dobiti prvu šansu da vlada na Kosovu, što je, za mnoge, prvi pravi test za tu stranku, koja se do sada isticala nacionalnom retorikom, populizmom i suprostavljanju procesa dijaloga sa Srbijom, čime je bila jedina veća stranka Albanaca na Kosovu koja se direktno protivila volji međunarodne zajednice.
Promjene u Prištini donose nadu
Ovakvo pozicioniranje Samoopredjeljenja druge partije koristile su kao dokaz da bi dolazak Samoopredjeljenja pod vodstvom Albina Kurtija, gurnuo Kosovo u izolaciju i radikalizaciju, pominjući da je najvidljiviji dokaz tome činjenica da su Kurti i njegova partija na “crnoj listi” Američke ambasade u Prištini.
Time je pobjeda Ahmetija u Prištini na prvi pogled još zapanjujuća. Strani posmatrači već postavljaju pitanje da li to znači da se radi o radikalizaciji većine na Kosovu, i da li je to prvi korak prema ponovnom povećanju tenzija.
No, ovakvi pogledi ne uzimaju u obzir i drugu stranu medalje rezultata u Prištini, koja pokazuje da je kandidat Ahmeti, koji je ujedno i zamjenik predsjednika stranke, dobio skoro duplo više glasova od partije; na izborima za Skupštinu Opštine Priština, Samoopredjeljenje je dobilo samo 10 od 51 odbornika, dok je DSK dobio 18.
Drugi faktor koji se mora uzeti u obzir jeste da je profil pobjednika Ahmetija umnogome drugačiji, prozapadniji od ustaljene percepcije o Samoopredjeljenju; Shpend Ahmeti se u prošlosti isticao kao dobar ekonomista, školovan između ostalog i na Harvardu, dok je politički aktivizam započeo u civilnom društvu a potom je vodio građansku stranku FER, koja na prošlim nacionalnim izborima nije uspjela ući u parlament, te se pripojila Samoopredjeljenju.
Pri tome je budući gradonačelnik Ahmeti, tokom dva mjeseca kampanje za izbore govorio o konkretnim planovima za socijalni, ekonomski, društveni i kulturni oporavak grada i opštine Priština, što je imalo veliki odjek kod građana koji su već bili umorni i nezadovoljni dugogodišnjim vladanjem DSK. Više od nacionalnih ciljeva i visokih politika, građani Prištine su od kandidata tražili odgovore za više od 6,000 ilegalno sagrađenih zgrada, nepodnošljiv nivo zagađenosti, socijalne i ekonomske probleme, kao i za veoma loše i nestabilne javne usluge – Priština konstantno pati od nedostatka vode, a urbani dio opštine još uvijek ima velike probleme sa putnom infrastrukturom i kanalizacijom.
Vrijedi pomenuti da je raspoloženje građana bilo slično na cijelom Kosovu, što je glavni razlog za teške poraze onih na vlasti u većini opština. Ovo ujedno potvrđuje da su Kosovari počeli kažnjavati političare za loše vladanje, pa je to, skupa sa činjenicom da su izbori prošli bez značajnijih incidenata i neregularnosti, na neki način pokazatelj da su ovi izbori možda i pravi početak demokratije na Kosovu od proglašenja nezavisnosti.
Shpend Ahmeti će u sljedeće četiri godine voditi Prištinu, a njegova pobjeda bi ustvari mogla početi proces promjena i unutar samog pokreta Samoopredjeljenje, koje se mora suočiti da sa činjenicom da su jedinu konkretnu pobjedu stekli zahvaljujući moderiranom profilu kandidata i njegovim konkretnim programom za boljitak života, a ne preko radikalnih politika.
Srpska, ko Srpska
Postizborna slika izgleda mnogo tmurnije u onim dijelovima Kosova gdje živi većina Srba, naročito na sjeveru zemlje, gdje su izbori trebali inicirati proces integracije, predviđene Briselskim dogovorom između premijera Kosova Thaçija i srpskog mu kolege Ivice Dačića.
U opštinama sa srpskim stanovništvom pobjednik je Građanska inicijativa Srpska, koja je ustvari lista koju je sačinio zvanični Beograd a čiji su kandidati u većini slučajeva ljudi koji su i do sada radili za paralelnu srpsku vlast na Kosovu.
Osim u Štrpcu, “Srpska” je dobila gradonačelnike u svim ostalim opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom (sama vodi i Zajednicu srpskih opština) a koja će moći biti utemeljena po dogovoru Thaci-Dačić. Prvi čovjek “Srpske” je, bez sumnje, Krstimir Pantić, izabrani gradonačelnik sjeverne Mitrovice, do skoro jedan od najvećih pobornika radikalne opcije na sjeveru Kosova, koja se protivila i dijalogu i bilo kakvoj integraciji Srba u kosovski sistem.
U međuvremenu se Pantić već lansirao kao glavni predstavnik aktuelne Vlade Srbije među Srbima na Kosovu, i sudeći prema svemu on će i voditi i Zajednicu srpskih opština.
Već u prvim njegovim izjavama, kao i u izjavama iz zvaničnog Beograda, najavljuje se da Srbi na sjeveru, ali i u ostalim sredinama po cijelom Kosovu, neće slušati Prištinu, dok se Republika Srpska već pominje kao model prema kojem treba graditi buduću Zajednicu srpskih opština.
Ovakve najave su u diplomatskim krugovima očigledno ubrzo proglašene rizičnim, te se ovih dana već mogu čuti i zvanične najave da Kosovo mora biti veoma oprezno da se Zajednica srpskih opština ne pretvori u nešto slično Republici Srpskoj.
Opasnost da stvaranje neke vrste političkog entiteta za Srbe na Kosovu vodi direktno u takozvanu “bosnizaciju” Kosova prisutna je od početka procesa pregovora u Briselu, no do sada su zapadne diplomate zvanično negirale bilo kakvu mogućnost da se nešto takvo desi.
No, sada – kad su Srbi na sjeveru Kosova dobili legitimne predstavnike, od kojih su velika većina oni koji su do jučer smatrani ilegalnim, te su identifikovani kao dio struktura koje su postavljale barikade, palile granične prijelaze, napadale međunarodne policajce i vojnike, te blokirale slobodu kretanja između sjevera i juga – sada najave mogućeg pretvaranja sjevera Kosova u nešto nalik Republici Srpskoj, odjednom počinju dolaziti od istih koji su do jučer govorili da se takvo nešto neće desiti!
Zato, kad je sjever u pitanju, zemlja strahuje od mogućih još većih komplikacija, tenzija i konfrontacija, u vrijeme kad su izbori ovjerili dogovor kojim su Priština i Beograd, uz prešutnu saglasnost i blagoslov Brisela, legitimizovali etničku podjelu. Baš kao u Bosni. U Evropi 21. stoljeća.
