U starom vaktu svugdje u svijetu, pa i kod nas, u Bosni, odnosno u Sarajevu, golubovi pismonoše, vojskovođe, tetali… bili su najbolji prenosioci poruka. Tako je bilo sve do pojave savremenih komunikacijskih uređaja.
Vrag u kutiji
Prema riječima Mufida Garibije, arhitekte i dobrog poznavaoca historije grada, kako bi informacije stigle do što većeg broja građana, za vrijeme Osmanlija uvedeno je oglašavanje na trgovima.
– To je bio posao telala, odnosno ljudi koji su, uz pomoć bubnjeva, prenosili vjesti narodu. Pored telala, u želji za što bržim protokom informacija, otvaraju se menzilhane, odnosno poštanske stanice, koje je osnovao sultan Murat IV. U njima su se držali konji za tatare poštare. Kada poštar stigne do menzilhane, on tu ostavi svog umornog konja i uzme drugog i nastavi putovanje – govori Garibija.
No, ovakav način komuniciranja brzo su zamijenile telegrafske linije, koje su se u Bosni počele razvijati 12 godina nakon izuma Semjuela Morzea (Samuel Morse) u Sjedinjenim Američkim Državama. Bio je umjetnik koji je slikao i živio od prodaje svojih slika.
– Da napravi ovakav patent, potaknula ga je lična tragedija. Naime, na jednom od putovanja dobio je dojavu da je njegova supruga bolesna. No, po dolasku kući, saznao je da je preminula. To mu je teško palo i to ga je inspiriralo da izumi telegraf, koji je preteča današnjih telefona. Ostalo je upamćeno da je 24. maja 1844. godine poslao prvu poruku, koja je bila citat iz Biblije: “Šta Bog stvori” – govori Garibija.
Kod nas, prva telegrafska linija bila je Mostar – Metkovići. Uvođenje ovakve tehnologije bilo je revolucionarno za cijeli svijet, pa i za nas. Svijet je mahom bio začuđen takvim vidom komunikacije pa je ostalo zapisano od Riste Ivaniševića, trgovca iz Mostara, da su stanovnici doživljavali telegraf kao vraga koji je svezan i zatvoren u kutiju te da je on taj koji prenosi informacije.
Glavna pošta
– Ovakav razvoj događaja ubrzao je i početak gradnje glavne pošte u ulici Konak i to za vrijeme vladavine Topal Osman-paše. U neposrednoj blizini pošte napravio je i Vilajetsku kuću, odakle su se, također, slali telegrafi. Danas je ovaj vid komuniciranja zaboravljen i može se pronaći samo u muzejima – ističe Garibija.
Veza sa zemljama Zapadne Evrope
Kako ističe Garibija, zvanična linija s Carigradom uspostavljena je 1860. godine. Interesantno je to da je Bosna na ovaj način bila povezana najprije sa zemljama Zapadne Evrope pa tek onda s Carigradom.
– U periodu prije Prvog svjetskog rata u mrežu telegrafa uključeno je bilo 196 mjesta, što je nevjerovatan podatak koji pokazuje koliko smo bili povezani sa skoro svim zemljama – dodaje Garibija.
