Daniel Serwer, ekspert za Balkan i profesor međunarodnih studija na Univerzitetu Džon Hopkins
Zašto bi nova srbijanska vlada priznala nezavisnost Kosova?
Beograd je mnogo puta rekao da neće priznati „jednostrano proglašenje nezavisnosti“ Kosova. Ali niko ne „priznaje“ nezavisnost, koju proglašavaju oni koji je žele, u ovom slučaju ne jednostrano već u saradnji sa Evropom i Sjedinjenim Američkim Državama. Britanija nije nikada „priznala“ nezavisnost Amerike, što je dramatičan i bitan politički, ne pravni potez.
Beograd je već prihvatio, u sporazumu postignutom sa Prištinom prošle godine, legitimitet ustavnog i pravnog poretka Kosova na čitavoj teritoriji Kosova. Priznanje teritorijalnog integriteta i legitimnih vlasti Kosova neće predstavljati veliki iskorak nakon toga.
Kosovo sada počinje formirati svoje oružane snage. Biće formirane sa Srbijom kao glavnom potencijalnom prijetnjom, jer Beograd ne priznaje suverenitet Kosova i nastavlja, uprkos sporazumu između Beograda i Prištine, da tvrdi da posjeduje suverenitet nad kosovskom teritorijom. Ako bi Beograd priznao (nezavisnost), Priština bi mogla smanjiti kapacitet svojih vojnih obaveza i preorjentisati ih na učestvovanje u međunarodnim mirovnim misijama. To bi omogućilo Srbiji da uradi isto. Kosovo će jednom postati članica NATO-a. Priznanje bi omogućilo Srbiji da postigne isto, ako odluči kretati se u tom pravcu.
Ako Srbija ne želi priznati Kosovo u skorije vrijeme, najlakše bi bilo da dozvoli Kosovu pristupanje Ujedinjenim narodima. To ne bi bilo u potpunosti zadovoljavajuće, jer neće dovesti do diplomatskih odnosa, ali bi sigurno predstavljalo ispravan korak. Kosovljani često naglašavaju presedan „dvije Njemačke“. Ne smatram da je to primjenjivo u ovom slučaju, jer Priština ne razmišlja o ponovnom spajanju, ali bi Beograd mogao ovaj presedan smatrati veoma privlačnom opcijom.
Kako će priznanje nezavisnosti pomoći regionu u procesu evropskih integracija?
Velika prednost priznanja nezavisnosti, nakon čega bi slijedilo uspostavljanje diplomatskih odnosa i uređenje granice, bi bilo to što bi se zatvorilo jedno od preostalih pitanja rata i mira na Balkanu, što bi Srbiji uklonilo veliku prepreku za članstvo u EU. Ne znam za dvije susjedne zemlje koje nisu međusobno priznate, imaju diplomatske odnose i uređene granice, kao i dobre susjedske odnose, što je neophodno za članstvo u EU.
Dvadeset i tri članice EU koje su priznale Kosovo neće prihvatiti Srbiju za članicu prije nego Beograd prizna Kosovo i izgradi diplomatske odnose. Potrebna je samo jedna članica sa takvim stavom da isti nametne ostalima. Razgovarao sam sa diplomatima iz više zemalja koji su me uvjerili da su to njihovi stavovi. Također, čak i ako bi države postupile drugačije, njihovi parlamenti ne bi ratificirali članstvo Srbije u EU bez priznavanja Kosova.
Kako će to pomoći ekonomskom razvoju regiona?
Kosovo, čak i uz trenutne nepovoljne ekonomske uvjete u Evropi, i dalje ima relativno dinamičnu ekonomiju, dijelom zbog mladog i rastućeg stanovništva. Srbija rapidno stari i broj njenih stanovnika opada. Srbija bi imala velike koristi od trgovine sa Kosovom i kroz Kosovo, jer se posljednjih godina više oslanjala na Makedoniju i Albaniju, što je Srbiji naštetilo. Završavanje Drač-Priština ceste za Niš bi donijelo veliku korist i Kosovu i Srbiji, ali su male šanse da se to desi bez priznanja Kosova i uspostavljanja diplomatskih odnosa.
Srbija je centralna ne samo kada je u pitanju geogradija Balkana, već i sudbina ovog regiona, ali ne može stajati na putu napretka Kosova bez da naruši i sopstvenu budućnost u EU. Ako ovo pitanje ostane neriješeno naredne četiri godine, to će značiti slabiji rast, manje radnih mjesta, slabije investicije i smanjene penzije za Srbiju i njene građane. Priznanje Kosova i uspostavljanje diplomatskih odnosa su gorki lijek za srbijanske političare, ali su potrebni da bi, uz zaštitu Srba i srbijanskih predjela na Kosovu, izliječili boljke regiona. Čim prije, tim bolje.
