Većina džamija na Kosovu izgrađena je samodoprinosom građana koji su podnijeli zahtjeve za izgradnju džamija, te i uz pomoć Islamske zajednice, ali i stranih država kao što su Turska i arapske zemlje, kaže Fatmir Iliazi, portparol glavnog imama Kosova Sabri Bajgore.
Na Kosovu danas funkcioniše oko 750 islamskih vjerskih objekata. Nakon rata 1999. godine, izgrađeno je 200 novih džamija i renovirano 218 uništenih tokom rata, kažu zvaničnici iz Islamske zajednice Kosova.
“Saudijska Arabija je takođe imala prisutp izgradnji novih džamija. Organizacije koje su funkcionisale na Kosovu poslije rata i koje su bile registrovane za djelovanje su to radile. Sarađivali smo sa udruženjima iz država koje su priznale Kosovo. Njihova pomoć je bila dostupna svim opštinama na Kosovu“, kaže on.
U svakom slučaju, Islamska zajednica Kosova smatra da uglavnom sve ove džamije drži pod kontrolom, osim jedne u Dragašu, odnosno radi se o improvizovanom objektu koji funkcioniše nelegitimno, i džamije u Ćuški kod Peći, gdje je imam sam sebe imenovao. O ovim objektima obavješteni su bezbjednosni organi, dodaje Iliazi.
Kosovo, međutim, preciznije Priština, ima potrebe za novim džamijama. Nakon rata u Prištini je bilo 13 džamija, a danas ih je 25. Nerijetki su prizori da građani svoje vjerske obrede obavljaju i u dvorištu džamija ili na samom putu.
To ipak, ocjenjuje Ilijazi, nikome ne treba da daje za pravo da vjerske rituale obavlja u improvizovanim objektima ili da sebe imenuje za imama.
Direktor urbanizma u Opštini Priština Liburn Aliu za RSE kaže da zahtjevi za izgradnju džamija u Prištini postoje, a ima i slučajeva kada je Opština izdala dozvole. Međutim, on navodi da pitanje izgradnje novih vjerskih objekata nije precizno zakonski regulisano.
Opština odlučuje o izgradnji novih džamija ili uopšte vjerskih objekata samo na osnovu zahtjeva stanovnika određenih područja.
On navodi da je iz Islamske zajednice Kosova bilo zahtjeva da se prilikom planiranja novih urbanističkih zona odredi broj džamija, ali, kako dodaje, to je bilo nemoguće jer se ne može unaprijed predvidjeti vjerska pripadnost stanovnika koji bi naselili tu zonu.
Ovakva situacija u kojoj nisu tačno propisana pravila izgradnje vjerskih objekata, može natjerati pojedince i da se samoorganizuju zbog nedostatka vjerskih objekata, dodaje.
“Da li država treba da vodi računa o tome, da li treba da odredi lokaciju i da gradi takve objekte ili to treba da bude na zahtev vjerskih zajednica? To su pitanja političke prirode, ali su određena i Ustavom – Kosovo je laička država, priznaje vjerske slobode, ali ne može da odredi i organizuje pitanja u vezi religije. To su odvojena pitanja. Islamska zajednica može da se organizuje i da podnese zahtjeve, ali s druge strane, postoje zakonske prepreke oko regulisanja gdje i kako mogu da se grade vjerski objekti, na koliko stanovnika, koji je postupak i dr.“, navodi Aliu.
S druge strane, iz Centra za bezbjednosne studije na Kosovu kažu da je Policija Kosova uspjela da identifikuje ilegalne lokacije u kojima su se obavljali vjerski rituali.
Skender Perteshi iz ovog centra navodi da su tokom 2014. i 2015. zatvorene sve ilegalne džamije na Kosovu, ali kako dodaje, to ne isključuje mogućnost ilegalnog organizovanja pojedinaca na privatnim lokacijama.
“Moguće je da se na sumnjivim mjestima, u privatnim stanovima, organizuju predavanja ili treninzi, ali vjerujem da Policija Kosova to drži pod kontrolom”, kazao je on.
Perteshi potvrđuje da postoje određene lokacije gde IZK nema kontrolu, kao što je jedan slučaj u Kačaniku, te Vitini i Peći, gde Savet Islamske zajednice ne sarađuje najbolje sa imamima.
“Zabrinjavajuće je što se neki imami koji smatraju da imaju napredne stavove i drugi koji sebe nazivaju konzervativnim protive saradnji sa IZK. Obično se međusobno optužuju da je IZK odgovorna za širenje naislnog ekstremizma ili radikalizma, ili za širenje tzv. radikalnog islama na Kosovu. U svakom slučaju, radi se i ličnim problemima među imamima, bilo zbog finansijske kontrole ili dr. Ali, nesaradnja unutar IZK može da biti velika prepreka bezbjednosnim strukturama i civilnom društvu u borbi protiv ekstremizma i radikalizma“, smatra Perteshi.
Inače, Osnovni sud u Uroševcu osudio je na 10 godina zatvora Zeqirja Qazimija, bivšeg imama El-Kudus džamije u Gnjilanu. On je optužen da je zloupotrebio službenu dužnost imama džamije tako što je javno širio mržnju, netrpeljivost među rasnim, etničkim i vjerskim grupama.
U jednom videu, objavljenom na Youtube 2013. godine, rekao je da je “krv nevjernika najbolje naše piće”.
