Planetarna zainteresovanost za međunarodni mir i sigurnost, bar deklarativno nije upitna, uvažavajući brojne međunarodnopravne dokumente koji inkorporiraju zaštitu svakog pojedinca i određenih kolektiviteta odnosno ljudskih grupa. Nastojanja međunarodne zajednice u najširem smislu riječi usmjerena na pronalazak efikasnih mehanizmama krivičnopravne zaštite koja su intenzivirana posebno nakon okončanja II svjetskog rata, motivirana svakako gnusnim i stravičnim događajima pod okriljem fašizma i nacizma još uvijek nisu konkretizovala efikasan i srazmjeran preventivni odgovor u odnosu na međunarodne zločine.
Nažalost, paralelno sa ubrzanim opštim prosperitetom u svim segmentima ljudskog djelovanja i destruktivne ljudske aktivnosti su postajale sve razornije sa izrazito destruktivnijim i nehumanijim metodama i sredstvima za ostvarivanje određenih, najčešće političko-ekonomskih ciljeva. Zanemarivanje i ignorisanje međunarodnih pravila (propisa) koji tretiraju krivičnopravnu zaštitu lica, posebno djece, žena i civila kao vojno neaktivnog i zaštićenog dijela populacije u oružanim sukobima bez obzira na njihov karakter, postaje pravilo a ne izuzetak ili sporadičan incident. Sveukupnost određenih mjera i radnji koje možemo nazvati preventivnim djelovanjem u odnosu na međunarodne zločine odnosno međunarodna krivična djela, pokazuje evidentan nesrazmjer koji pokazuje značajnu prednost ljudskog zla u odnosu na preventivne kapacitete i mogućnosti preventivnog djelovanja. Nejedinstvenost, neodlučnost, konfuzija i pasivnost međunarodne zajednice na planu sprečavanja međunarodnih zločina ili bar zaustavljanja destruktivnih aktivnosti usmjerenih protiv određenih pojedinaca ili ljudskih grupa dovodi u pitanje stvarnu opredijeljenost za konkretno djelovanje usmjereno protiv ljudskog zla koje se krivičnopravno može formulisati i kvalifikovati kao krivična djela protiv čovječnosti i vrijednosti zaštićenih međunarodnim pravom.
Inkriminacija određenih ponašanja bez stvarnog efekta u životu na čovjeka kao jedinku i kao člana određnog kolektivteta, nema svoju krivičnopravnu opravdanost i svrhu. Posljedni događaji na tlu Gaze koji potvrđuju masovna kršenja humanitarnog prava i elementarnih ljudskih prava i sloboda posebno djece, žena i vojno nekativnog dijela populacije, opravdano dovode u pitanje opravdanost i svrsishodnost određenih međunarodnopravnih propisa, obzirom na njihovo veoma ograničeno stvarno dejstvo. Objekt napada su objekti koji nemaju vojni značaj (škole, bolnice…).
Masovni zločini izvršeni u pretekom ratu u BiH, posebno kulminacija ljudskog zla na području Srebrenice gdje je izvršen najstravični „zločin nad zločinima“ kako se u sudskoj praksi i teoriji ovaj zločin najčešće naziva – genocid u UN-ovoj zaštićenoj zoni bio je jasan alarm da međunarodni propisi kao i sveukupno preventivno djelovanje i aktivnosti međunarodne zajednice uopšte nisu srazmjerne, blagovremene i efikasne. Odsusutvo jedinstva volje i zajedničkog preventivnog djelovanja je suštinska barijera efiksanog djelokreiranja i djelovanja savremene politike suzbijanjameđunarodnih krivičnih djela. Također, događaji na području Sirije, Ukrajine potvrđuju prisustvo ljudskih destruktivnih aktivnosti koje apsolutno zanemaruju humanost, ljudsko dotojanstvo, osnovna ljudska prava i slobode. Na ovom stepenu društevno-ekonomskog i tehničko-tehnološkog razvoja suočavamo se zaista sa jednom neprihvatljivom i apsurdnom situacijom da imamo brojne međunarodnopravne dokumente koji se odnose na krivičnopravnu zaštitu svakog pojedinca a da s druge strane u stvarnom životu na nekoliko geografskih tačaka imamo prisutna masovna i teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava.
Preventivni odgovor na ljudsko zlo mora biti srazmjeran ukoliko se očekuje stvarni efekat jer je to prva i suštinska pretpostavka realnog preventivnog djelovanja. Druga pretpostavka je blagovremenost preventivnog djelovanja u odnosu na određena ljudska ponašanja ili ljudsko zlo, koja prelaze ili mogu preći granice pravne i društvene prihvatljivosti. Ne razmatrajući prirodu, motive i druge specifičnosti sukoba uopšte kao i događaja na tlu Gaze, mora se jasno i nedvosmisleno akcentirati da ljudske destruktivne aktivnosti (masovna ubijanja, nasilje i drugi oblici nehumanog postupanja) koje su involvirane u ove događaje nemogu predstavljati soluciju ili rješenje, posebno u 21 vijeku. Deklarativa opredijeljenost i afirmacija univerzalnih i općeprihvaćenih ljudskih vrijednosti bez konkretnih i srazmjernih mehanizama preventivnog djelovanja i krivičnopravne zaštite svakog pojedinca inkorporira veoma lošu preventivnu poruku u kontekstu generalne prevencije.
Raskol između normativnog ili teorijskog s jedne strane i stvarnog (praktičnog) s druge strane ukazuje i potvđuje nedovoljno ili slabo dejstvo preventivne politike odnosno politike suzbijanja međunarodnih krivičnih djela kao i klasičnih krivičnih djela. Iako živimo u 21 vijeku još uvijek u međunarodnim, međudržavnim kao i u unutrašanjim odnosima vlada pravo jačeg, moćnijeg. U ovaj tekst ne unosim svoje subjektivne i emotivne naboje i interpretacije već samo realnu i objektivnu sliku stvarnog stanja kao i potrebu ljudskog djelovanja usmjerenog na promociju dobra i sprečavanja ljudskog zla i destrukcije uopšte.
U krivičnopravnoj nauci nečinjenje predstavlja način ili oblik izvršenja krivičnog djela, tako da bi se ne sprečavanje posebno međunarodnih krivičnih djela moglo pravno kvalifikovati kao nečinjenje što podrazumijeva i odgovornost pojedinaca i (ili) države. Jednak tretman, odnos i standardi su imeperativ i jedina odnosno isključiva solucija kao adekvatan odgovor na selektivnu primjenu prava, ukoliko se želi postići svrha postojanja normativno propisanih pravila ponašanja u stvarnom životu. Ispoljavanje volje bez materijalizacije i konkretizacije aktivnosti u praktičnom smislu upućuje jednu jako lošu preventivnu poruku.
Autor: Sadmir Karović
