Od davnina su alhemičari tragali za kamenom mudrosti koji bi mogao ne samo da pretvara živu u zlato, već i da čovjeku produži mladost i omogući mu da bude besmrtan. Sada je moderna nauka na korak od večnog života i zaustavljanja starenja.
Hendrikje van Andel-Shiper, poznatija kao baka Heni, preminula je 2005. godine u svojoj 115. godini i time je postala najdugovečnija Holanđanka, ali i jedna od najdugovečnijih žena koje su živjele na planeti. Ono što je posebno neobično za ovu staricu jeste to što je bila neuobičajeno vitalna i zdrava za svoje godine, sve do samo nekoliko mjeseci pred smrt.
Pošto je bila veoma fina i napredna žena, zaveštala je čitavo svoje tijelo nauci. Tim potezom obradovala je genetičare, koji su jedva dočekali priliku da saznaju što više informacija o njoj i istraživanjima i analizama dođu do novih zaključaka o procesima starenja.
Konkretno, članovi naučnog tima s “VU” univerzitetskog centra u Amesterdamu željeli su da saznaju što više podataka o pojačanom javljanju mutacija ćelija u ljudskom tijelu, koje se pririrodno dešavaju kako starimo.
U studiji objavljenoj u časopisu “Genome Research”, tim je koristio “whole-genome sequencing” tehniku i otkrili su 450 mutacija u njenim potpuno zdravim bijelim krvnim zrncima. Ove mutacije su po svemu sudeći za baku Heni bile potpuno bezazlene i nisu uzrokovale nikakva oboljenja, kako na ćelijskom nivou, tako ni na nivou staričinog organizma.
Kod drugih ljudi, stvaranjem novih ćelija vremenom dolazi do mutacija u njihovom DNK. Međutim, Henino tijelo je odbacivalo sve štetne ćelijske mutacije, sve one koje bi potencijalno mogle da dovedu do bolesti, a zadržavalo sve one blagotvorne za zdravlje.
Dalja istraživanja pokazala su da su skoro svi njeni leukociti nastali od samo dvije matične ćelije. Zapravo, ispostavlja se da je njen rezervoar matičnih ćelija iz kojih nastaju krvna zrnca bio znatno osiromašen, jer normalni ljudi na rođenju imaju 20.000 matičnih krvnih ćelija.
Takođe, tijelomjeri (zaštitne kapice na vrhovima hromozoma) Heninih belih krvnih zrnaca bili su neuobičajeno skraćeni. Čak 17 puta manji od onih na njenim moždanim ćelijama. Inače, do skraćenja telomera u normalnim uslovima dolazi pri svakoj deobi ćelije.
Međutim, za očekivati je da će nakon određenog ciklusa svih tih skraćenja, ćelije u jednom trenutku prestati da se razmnožavaju i tkivo (odnosno u ovom slučaju krv) će izumrijeti. To je prirodan proces koji se u nauci naziva “iscrpljivanje potencijala matičnih ćelija”.
Sve u svemu, rezultati istraživanja na ćelijama gospođe Heni ukazuju na to da je ključni razlog što starimo zapravo ograničen životni vijek skladišta naših matičnih ćelija. Kako ćelije gube svoj potencijal da se razmnožavaju, tako se gubi sposobnost regeneracije tkiva, koja lagano izumiru.
Ovo je od posebnog značaja za naše vitalne organe kao što su pluća, srce, mozak ili bubrezi, jer kad oni “otkažu”, nema ni nas.
Naučnici se nadaju da će jednog dana uspijeti da nađu načina da starijoj osobi implementiraju (i navedu na deobu) matične ćelije iz perioda života kad je bila mlada i kada ćelije nisu bile u toj periodu podložne mutacijama.
– Ukoliko bih sada uzeo uzorak ćelija i dao ih sebi kada ostarim, ponovo bih imao duže tijelomjere. Premda, ovo bi zasad vjerovatno bilo moguće uraditi samo sa krvnim ćelijama, ali ne i tkivima drugih organa – ispričala je za časopis “The Science” autorka studije Hene Holstege.
