Prošle sedmice kriza odnosa između Sjedinjenih Američkih Država i Evrope pogoršavala se gotovo svakodnevno. Nakon izlaska SAD iz nuklearnog sporazuma s Iranom, SAD i Evropa prijete jedna drugoj sankcijama, a pored Irana, koplja se lome i oko aviona i čelika.
Amerika je najavila da će kažnjavati evropske kompanije koje ne prekinu poslovne veze s Iranom, a Komisija EU je u petak uzvratila udarac i predstavila uredbu kojom se svim evropskim kompanijama zabranjuje da se pridržavaju američkih sankcija Iranu. Osim toga: evropske kompanije imaju pravo da traže nadoknadu štete ukoliko zbog sankcija pretrpe gubitke, prenosi Blic.rs.
Spor dvije strane eskalirao je i pred Svjetskom trgovinskom organizacijom (STO), gdje je arbitražni sud odlučio da je Evropska unija posredstvom nezakonitih državnih subvencija godinama finansirala kompaniju “Airbus”, a na štetu američkog proizvođača aviona Boeing. Zbog toga SAD već sedmicama prijeti Evropi uvođenjem carina na čelik i aluminij.
Kakvi su mogući ishodi odmjeravanja snaga?
1. Postizanje kompromisa
Još je moguće sve nesuglasice riješiti putem kompromisa. Spor zbog Irana mogao bi biti ublažen ukoliko bi SAD, tj. ministarstvo finansija, izdavalo pojedinačne dozvole evropskim kompanijama za poslove sa Iranom.
Kada je riječ o sporu zbog čelika, EU je već izašla Americi ususret. Tramp optužuje EU za nepoštenu trgovinsku praksu, naprimjer, zato što su američki automobili koji se izvoze u Evropu, opterećeni visokim uvoznim carinama. Unija je spremna da pregovara s Vašingtonom o olakšicama američkim proizvođačima automobila za pristup evropskom tržištu, ali Evropa ne želi da pravi ustupke Americi i zahtijeva od SAD da ne uvode carine na čelik i aluminij iz Evrope.
Prema propisima SZO, Evropa bi ustupke koje nudi SAD morala da ponudi i drugim članicama STO, što znači da bi niže carine na uvoz automobila u EU morale da važe i za Kinu. Jedini način da se zaobiđe taj princip jeste postizanje dogovora EU i SAD o transatlantskom trgovinskom sporazumu, nekoj vrsti TTIP (Transatlantsko trgovinski i investiciono partnerstvo), čime bi bio riješen i spor “Boeing-Airubs”.
2. Puna eskalacija
U prvoj fazi scenarija o eskalaciji Tramp bi uveo kaznene carine na čelik i aluminij, što bi pogodilo Evropu, ali bi šteta bila u granicama. Izvoz čelika i aluminija iz Unije čini samo djelić transatlantskog poslovanja.
Evropa bi, međutim, bila prisiljena da reagira. Unija je već predstavila spisak od više desetine proizvoda koje bi zauzvrat opteretila carinama. U početku, protumjere bi bile simbolične: carine na farmerke, motore “Harli-Dejvidson” i viski.
Američki predsjednik je, međutim, već najavio protumjere na protumjere – uvođenje carina od deset posto na uvoz automobila iz Evrope. Ovo bi teško pogodilo kompanije kao što su “Volkswagen” i “Volvo”, jer su SAD najveći uvoznik evropskih putničkih vozila. Evropljani izvoze više automobila i auto-dijelova u SAD nego što uvoze iz te zemlje. Razlika: više od 22 milijarde dolara.
U tom slučaju Unija bi morala da proširi svoje protumjere: prošle sedmice, Komisija EU poduzela je neophodne zakonske mjere za to. Ako bude neophodno, podići će carine na čak 50 posto. Na ciljnoj listi EU nalaze se proizvodi od čelika iz SAD, ali i motorni čamci i mašine. Također se razmatra mogućnost uvođenja carina na agrarne proizvode.
3. Oprezna eskalacija
Harad Oberhofer (Harad Oberhorffer) sa Ekonomskog fakulteta u Beču ipak smatra da do pune eskalacije neće doći, jer je uzajamna zavisnost prevelika. Unija je samo prošle godine izvezla u SAD robu u vrijednosti od 375 milijardi eura, dok je iz te zemlje uvezla robu u vrijednosti od 256 milijardi eura. U sektoru usluga, uvoz-izvoza iznosio je na obje strane oko 218 milijardi eura.
Oberhofer procjenjuje da bi Evropa i Amerika mogle da pođu za primjerom Amerike i Kine, koje su u prvom krugu nametnule jedna drugoj kaznene carine, a sada pokušavaju da spriječe eskalaciju putem pregovora.
