Iznutra meko, a spolja tvrdo. To je šengenski princip evropskog prostora bez graničnih kontrola. Zemlje potpisnice sporazuma pristale su na to da odustanu od kontrole granica samo pod uslovom da Evropska unija zaštiti spoljne granice. Međutim, taj princip je iz temelja podriven.
Svakodnevno hiljade izbjeglica nesmetano prelaze italijansko-austrijsku granicu i nastavljaju prema Njemačkoj. Idući balkanskim koridorom, izbjeglice često, čak tri puta, prelaze spoljne granice Evropske unije. Poslije dolaska u članicu Evropske unije – Grčku, pošalju ih u Makedoniju koja nije članica. Ona ih dalje propušta u Srbiju, a onda se izbjeglice zapute u Mađarsku, dakle, ponovo u šengensko područje. Mađarima je to dozlogrdilo, mada su i oni samo tranzitna zemlja, pa podižu žičanu ogradu na granici. Mnogi u Evropi su zbog toga uznemireni. Pri tom Mađarska ne štiti samo sebe, već i spoljnu granicu Evropske unije, kao što se od Budimpešte i očekuje.
Njemačka kao poseban slučaj
Po dosadašnjem sistemu dogovorenom u Dablinu, za izbjeglice je nadležna zemlja u kojoj ti ljudi prvi put kroče na tlo Evropske unije. Taj sistem je postao prava farsa. Zemlje koje su najviše pogođene izbjegličkim talasom – Grčka i Italija – ignorišu taj sporazum, a zemlje u koje hrle izbjeglice sve češće prijete da će ponovo uvesti kontrolu granica. Šengen, jedno od najvećih dostignuća Evrope, doveden je u opasnost.
U sadašnjoj nevolji nije dovoljno da se vodi rasprava o pravednijoj raspodjeli izbjeglica. Nema rješenja bez sveobuhvatne strategije. Mnoge zemlje odbijaju uvođenje kvota za izbjeglice. S druge strane, ovako više neće moći, da pojedine zemlje primaju najveći broj izbjeglica. I države, kao što su Njemačka i Švedska, doći će do granica svojih mogućnosti.
Njemačka je trenutno izabrala da bude poseban slučaj u politici prema izbjeglicama. Zemlja prima skoro svakoga ko u nju dođe. Političari se takmiče u prijedlozima o dodjeljivanju državljanstva i integraciji, bez postavljanja pitanja da li neko zaista ima pravo na dodjelu političkog azila. To mora da je jedinstven slučaj u svijetu.
Guteres nema ništa protiv prinudnog vraćanja
Visoki komesar Ujedinjenih nacija za izbjeglice Antonio Gutereš godinama apeluje na Evropljane da prime više izbjeglica iz Sirije i Iraka. Međutim, on zna da razlikuje ratne od ekonomskih izbjeglica. Ako sada čak traži da se otvore mjesta za registraciju na spoljnim granicama Evropske unije, onda to nešto znači. Naime, na takvim punktovima se ne bi vršila samo registracija izbjeglica, već bi se provjeravalo da li im je zaista potrebna zaštita. Onaj ko dolazi iz ekonomskih razloga, ne bi smio da uđe u EU. Očigledno je i Gutereš shvatio šta se stavlja na kocku na društvenom i političkom planu u Evropi, ako se nekontrolisano doseljavanje nastavi.
Ta vladina prihvatna mjesta morala bi da imaju ujednačene standarde. Tako bi se rasteretile zemlje čije su granice prve na udaru, ali i zemlje poput Njemačke, gdje opštine moraju da plate ceh za to što su zakazali svi ostali nivoi vlasti, uključujući i evropski nivo.
Ostaje pitanje, da li će to funkcionisati. Hoće, ako se obrati pažnja i na neugodnu stranu prijedloga. Svi koji nemaju pravo na dodjelu političkog azila, ali i svi koji zaobiđu mjesta za registraciju, morali bi biti prinudno vraćeni, bez obzira gde će poslije toga završiti. Tada bi se povećala spremnost za prihvatanje onih kojima je zaštita zaista potrebna i pritisak na šengensku listu bi se smanjio. U svakom slučaju, to bi značilo da bi Njemačka prestala da bude poseban slučaj. Krajnje je vrijeme za to.
