Kosovski proizvodi uspeli su da nađu put do međunarodnog tržišta, iako u tom pravcu ima dosta poteškoća.
Proizvođači na Kosovu kažu da je plasiranje robe i unutar samog Kosova izazov, dok je prelaz preko granice bio još teži zbog konkurencije proizvoda iz razvijenih država.
Teški finansijski uslovi, predrasude oko kvaliteta kosovskih proizvoda, ali i vizni režim sa EU koji važi za građane Kosova, sve to je uticalo na to da je uvoz robe mnogo veći od izvoza.
Kompanija za proizvodnju bezalkoholnih i energetskih pića Frutex iz Suve Reke već deset godina izvozi svoje proizvode u države regije, ali i u Austriju, Italiju, Afriku i SAD.
Vlasnik kompanije Šaćir Paljuši kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) da je problema bilo dosta, ali naglašava da su kvalitet i marketing ključni za plasman na međunarodno tržište.
Njegova firma u toku godinu dana izveze preko pet miliona proizvoda, a očekuje da će izvoz u 2019. biti još veći s obzirom da je krajem prošle godine sklopio nove sporazume sa međunarodnim kompanijama.
“Prelaz granice za proizvode sa Kosova je problem s obzirom da ti proizvodi nemaju stabilan imidž u zemljama Evrope. Ali, naša kompanija je, bazirajući se na marketing i kvalitet, uspela da pređe granice i da plasira proizvode gotovo u sve zemlje regije, u nekoliko država Evrope i dalje”, kazao je on.
I kompanija za proizvodnju cipela Solid godinama izvozi svoju robu u Tursku, Nemačku, Grčku, Italiju, Makedoniju, ali i Afriku. Izvršni direktor Špejtim Kući navodi da su tome uspeli tako što su ispunili sve kriterijume koje zahtevaju zemlje EU.
“Poteškoće uvek postoje zato što evropsko tržište ima pravila, postoji procedura kroz koju treba da prođe svaki domaći proizvođač. Mi smo te standarde i uslove ispunili”, kazao je on. U 2019. Kućijeva kompanija planira da počne izvoziti i u Belgiju, Englesku i Švedsku.
Problemi sa kojima se kosovski proizvođači suočavaju tiču se visokog poreza na dodatnu vrednost, sive ekonomije, nedostatka napajanja električnom energijom, ali tu je i visok stepen uvoza proizvoda čije su cene gotovo iste kao domaćih proizvoda.
Zbog niske proizvodnje izvoz kosovske robe godišnje iznosi oko 300 miliona eura, dok je uvoz oko tri milijarde godišnje.
Kosovski proizvođači, međutim, navode da je nedavna odluka Vlade Kosova o uvođenju carine od 100 odsto na proizvode iz Srbije i BiH povećala potražnju za kosovskim proizvodina, stoga su i kompanije povećale proizvodnju, ali i broj radnika.
