Oštre reakcije iz Beograda i optužbe na račun političara iz Prištine, Tirane i Skoplja da zajedno rade na ostvarivanju “velikoalbanskih” ciljeva, te nova upozorenja na prijetnje po mir i stabilnost Balkana. Ovo bi, uz propratne zapaljive novinske naslove, bio odgovor Srbije na prošlonedjeljna zbivanja i poruke iz susjedstva.
Tim su se povodom, ministarka zadužena za evropske integracije u Vladi Srbije Jadranka Joksimović i direktor Kancelarije zadužene za kosovsko pitanje Marko Đurić u Beogradu sastali i sa ambasadorima zemalja članica Evropske unije (EU), kojima su, kako su naveli, prenijeli da očekuju veći angažman Unije kada je riječ o situaciji u regionu.
„Smatramo da je ovakva retorika, koja dolazi od onih koji pretenduju da budu kandidat ili da se u nekoj fazi priključe Evropskoj uniji, apsolutno neprihvatljiva. Apsolutno za Srbiju neprihvatljiva, a trebalo bi da bude neprihvatljiva i za Evropsku uniju. I ne pripada 21. vijeku. Posebno ona koja se odnosi na teritorijalne pretenzije, i koja se odnosi čak na lične prijetnje i uvrijede“, rekla je Joksimović.
Izjave najviših beogradskih zvaničnika stižu kao odgovor na poruke lidera iz Albanije i Makedonije, ali i sa Kosova, sa kojim su odnosi zaoštreni nakon što je francuski sud odbio da izruči Srbiji bivšeg lidera Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) Ramusha Haradinaja. Sva ova zbivanja zvaničnici gotovo horski povezuju u “zajedničku i organizovanu akciju velikoalbanskih političara, koji rade protiv Srbije”.
Sonja Biserko iz Helsinškog odbora za ljudska prava ocjenjuje da su ovakvi tonovi iz Beograda djelimično za unutrašnju upotrebu.
“Ali, to treba sagledavati i u regionalnom kontekstu i aktuelnoj situaciji između Albanije i Srbije, odnosno srpskog i albanskog pitanja koje se sudara na tom djelu južne Evrope. Međutim, isto tako treba reći da je Srbija već decenijama ta koja promoviše projekat velike Albanije jer bi joj to u svakom slučaju išlo na ruku zbog ličnih aspiracija u regionu na drugoj strani, prema Republici Srpskoj, Bosni i sjeveru Kosova”, navodi Biserko.
Podsjećamo, od srpskih zvaničnika za to optužen predsjednik Kosova Hashim Thaçi demantovao je da je u bilo kojoj izjavi spominjao veliku Albaniju.
Albanski premijer Edi Rama nedavno je u intervjuu za portal “Politiko” pak rekao da ne može da isključi ujedinjenje njegove zemlje i Kosova “ukoliko se izgubi perspektiva ulaska u Evropsku uniju”. Iako je podvukao da to nije nešto što on priželjkuje, u Beogradu se čuo samo prvi dio njegove izjave.
Sonja Biserko tumači je u kontekstu parlamentarnih izbora u Albaniji koji su zakazani za 18. jun.
“Edi Rama je tu retoriku koristio prije svega zbog svoje unutrašnje situacije i izbora koji uskoro dolaze, a i zato što je između njegove partije i opozicije situacija vrlo zaoštrena”, ocjenjuje predsjednica Helsinškog odbora.
Optužbe na račun Skoplja za učešće u “velikoalbanskom projektu” počele su još komentarima političara i analitičara u specijalnim emisijama u Srbiji, noći upadapristalica VMRO-DPMNE u Sobranje. Predsjednik Sobranja Talat Xhaferi nije označen kao “problematičan” samo zbog načina izbora, već i zbog toga što je funcioner stranke DUI. Nije, međutim, spominjana činjenica da je bio ministar odbrane u Vladi Nikole Gruevskog.
Reakcije Beograda zaoštrene su kada je lider Socijaldemokratskog saveza Makedonije Zoran Zaev, u intervjuu srpskom tabloidu “Kurir”, izjavio da su Srbi i Makedonici bratski narodi, ali i da je u Srbiji na vlasti “nacionalističko rukovodstvo Aleksandra Vučića, koje mnogo uči od Gruevskog”.
“Srbija je sigurno imala svoj dio u cijeloj toj priči, s obzirom na to da su naši mediji i naši zvaničnici strogo uzeli stranu Gruevskog i tom su prilikom i sami govorili o tzv. velikoalbanskom projektu”, kaže Sonja Biserko.
Većina medija u nastavku kao prvu vijest prenosi pisanje “Blica” da je Vojnobezbjednosna agencija zaplijenila veliku količinu oružja na jugu Srbije, koje je, kako navodi taj list, “ilegalno trebalo da se transportuje u Makedoniju, a pretpostavlja se da je bilo namjenjeno stranačkoj infrastrukturi najvećih albanskh partija čiji su funkcioneri učestvovali u oružanim sukobima u Makedoniji i na Kosovu”. RSE u Vojnobezbjednosnoj agenciji, kojoj smo se obratili mejlom, nije dobio potvrdu ove informacije.
Stvari su otišle još dalje kada je kosovski list „Gazeta ekspres“ preneo da je bivši lider OVK Ramush Haradinaj, po povratku iz Francuske, uputio premijeru Srbije Aleksandru Vučiću poruku da se “ne igra sa Albancima” i da se “ne kači s njim”.
Vučić je uzvratio da ga ne brinu “opasni ljudi”, poput Haradinaja, već ćutanje Evrope na ono što u posljednje vrijeme poručuju Albanci, a što se „ne može drugačije razumijeti nego kao prijetnje cjepanjem granica u rušenjem na Balkanu“.
“Albanija ne može težiti projektu velike Albanije, a da za to nema podršku NATO-a i zapadnih zemalja, a sigurno je sada nema. Prema tome, to je jedna ishitrena reakcija koja nema podlogu u realnosti”, navodi Biserko.
Na izjavu Haradinaja reagovalo je Ministarstvo spoljnih poslova Rusije, koje je osudilo “agresivne izjave” upućene na adresu Beograda i srpskog rukovodstva.
Oštrica Beograda usmjerena je prije svega ka međunarodnoj zajednici. Optužuju je da je “gluvonema na prijetnje po mir i stabilnost u regionu”, iako je evropski komesar za proširenje Johanes Han osudio zapaljive izjave pojedinih lidera na Zapadnom Balkanu. “Ovakve izjave, koje mogu biti protumačene kao uplitanje u susjedne zemlje i impliciraju izmjene granica, nisu prihvatljive i više su nego nepotrebne i kontraproduktivne”, naveo je Han.
Za Beograd, kako navodi ministarka za evropske integracije Jadranka Joksimović, ovo nije dovoljno jer je i nakon Hanove poruke “nastavljeno sa još problematičnijim i još više uznemirujućim izjavama”.
Sonja Biserko zaključuje da političke elite u svim zemljama Zapadnog Balkana pribegavaju generisanju nacionalizma zarad jednog cilja – održanja na vlasti.
“Potencijali svih tih političkih elita su vrlo upitni, one su sve manje-više iste i nisu sposobne da misle društveni, opšti interes, a posebno nisu sposobne da misle regionalni interes. Stalno pribegavanje nacionalnoj retorici, koja uvijek ističe vlastitu žrtvu na račun drugih, su tehnologije koje su u regionu dobro patentirane i neophodno je tome stati na kraj.”
Zato smatra da bi prostor Zapadnog Balkana trebalo staviti pod jedan kišobran koji bi, sa jedne strane garantovao članstvo u Evropskoj uniji, a istovremeno pomogao tranziciju jer, prema njenoj ocjeni, ove zemlje trenutno nisu u mogućnosti da zadovolje sve kriterijume i standarde koji su pred njima.
