Francuska je 18. oktobra bila sama u protivljenju pridruživanja Sjeverne Makedonije i Albanije Evropskoj uniji. Visokorangirani zvaničnici i lideri Evropske unije kao što su Donald Tusk, Jean-Claude Juncker i komesar Johannes Hahn izrazili su zaprepaštenje zbog francuske odluke. Različiti stručnjaci i posmatrači su opisali veto francuskog predsjednika Emmanuela Macrona kao veliku „grešku“.
Opravdavajući ovo historijsko „ne“ otvaranju pregovora o pridruživanju sa spomenute dvije države, Macron je rekao da nije mogao uvjeriti svoje ljude da „sve ide tako dobro da ćemo otvoriti pregovore“ ako „hiljade i hiljade i hiljade Albanaca apliciraju za azil u Francuskoj“.
Ovaj strah od imigracije iz unutrašnjosti Evrope odaje pogled koji ne gleda na sve Evropljane kao na jednake – tj. neki Evropljani su očigledno više Evropljani od drugih. Ni ne čudi da su različiti instrumenti i inicijative koji su dio procesa evropske integracije nazvani „evropeizacija“.
Diktat zapadnjačkih tehnokrata
Pripadanje istom kontinentu, dijeljenje sličnog kulturnog naslijeđa i različitih ali isprepletenih historija očito nije „evropljanstvo“. Umjesto tog, mjera za biti uistinu Evropljanin izgleda dolazi od potjecanja iz bogate, kapitalističke neoliberalne države, posebno bivše kolonijalne sile koja još uživa u nekim postkolonijalnim povlasticama. Od svih bivših komunističkih država na kontinentu se očekuje da oponašaju ovaj model kroz proces tzv. integracije, usvajanja „mjera“, „instrumenata“, „reformi“ koje diktiraju zapadnjačke tehnokrate.
Premisa ovog procesa odaje skrivenu pretpostavku o težnjama prema moralnoj krizi i korupciji u istočnoevropskim državama, a posebno na Balkanu. Kako je bugarska historičarka Maria Todorova istakla u svojoj knjizi „Imagining the Balkans“ (Zamišljajući Balkan), zapadna Evropa je balkanizirala Balkan na isti način na koji je orijentalizirala Orijent (prema Edwardu Saidu).
Po ovom načinu razmišljanja, Evropljani iz zapadne Evrope mogu steći dojam da pišem iz pozicije potencijalne „imigrantice“; ja, međutim, ističem da pišem kao Evropljanka.
U isto vrijeme, budući da sam ljevičarka, moje priznanje da sam eurofil može zvučati kao izdaja ideala ljevice, koja je uobičajeno euroskeptična. Međutim, to nije nikakva izdaja.
Odrasla sam u socijalističkoj Jugoslaviji, gdje je naše obrazovanje, naš cijeli svjetonazor, uprkos (ili upravo zbog) njenog ideološkog okvira, bio evropski u pogledu tradicije i vizije budućnosti.
Evropeizacija prije postajanja Evropljanima
Ne zaboravimo da je socijalizam kao ideja zasnovan na evropskom modernizmu. Štaviše, dok je gradila vlastiti brend socijalističkog režima, Jugoslavija je bila dosta otvorena prema zapadnoj Evropi i nudila je svojim državljanima slobodno kretanje na Zapad.
Nakon njenog raspada, svi smo naivno mislili da ćemo odmah ući u Evropsku uniju jer smo, ipak svi bili Evropljani, bili smo iz Evrope i mislili smo da oduvijek tu pripadamo. Ovo je očekivanje bilo spontano, i činilo se, zaista, „prirodnim“.
Osjetili smo se ošamarenim kada je 1990-ih Evropska unija tražila od nas da prođemo „evropeizaciju“ prije nego što budemo mogli postati „Evropljani“ na papiru. Osjetili smo se poniženima ali morali smo prihvatiti ovaj „šamar“ od naše „sofisticiranije“, razvijenije i bogatije evropske braće i sestara.
Počeli smo se ugledati na njihovu „naprednu demokratiju“ nekritički kao da je to najbolji i jedini model za razvoj i blagostanje (koji se u posljednje vrijeme pokazao osjetljivijim, nestabilnim i podložnijim otklonima ka krajnjoj desnici nego što su nam predstavili). Stavljeni u središte pažnje zapadnjačkog balkanizirajućeg pogleda, navedeni smo da vjerujemo u svoju urođenu inferiornost.
Tako smo krenuli putem kolosalne transformacije: razmontirali smo svoj socijalistički sistem, privatizirali smo sve svoje industrije, srezali smo budžete za osnovne usluge kao što su obrazovanje i zdravstvena njega, ponovo smo naučili kako biti konzervativni napustivši ideale o jednakosti i snažan sekularizam koji smo naslijedili od pola stoljeća socijalizma.
Tranzicija – bolan proces uništavanja sistema
Na ruševinama drugačijeg, a ipak potpuno razvijenog sistema i usred moralnog propadanja koje je dovelo do godina sukoba, od nas se očekivalo da izgradimo potpuno razvijenu zapadnjačku liberalnu demokratiju od nule, dok vučemo za sobom breme produbljujućeg siromaštva i traume.
Naše je društvo bilo razrušeno a od nas se očekivalo da brzo izgradimo novo, uspostavimo nove institucije i oblikujemo novi mentalitet – kao da je bilo nešto duboko „neevropsko“ u našem ranijem mentalitetu.
Ovaj bolni proces uništavanja i ponovne izgradnje cijelog sistema je eufemistično nazvan „tranzicija“.
To, kao što se moglo predvidjeti, nije teklo dovoljno brzo a ni uspješno: konkurencija nije bila fer. Otvaranje naših tržišta prema razvijenom kapitalizmu Zapada i provođenje neoliberalnih reformi iscrpilo je naše ljudske i ekonomske resurse dok smo pokušavali držati korak.
U međuvremenu su se konzervativni „neevropski“ utjecaji proširili u prvenstveno sekularnim i izrazito multikulturalnim regijama bivše Jugoslavije. Druge geopolitičke sile, čijeg se utjecaja Evropska unija plaši (Rusija, Kina, Turska, Saudijska Arabija itd.) uspjele su se umiješati i podriti nepotrebni proces „evropeizacije“ koji je Zapad zahtijevao. Tako smo, dok smo se kretali naprijed-nazad u čekaonici Evropske unije, polako „deevropeizirani“.
Perverzni liberalni rasizam
Danas, nakon svega što se desilo, jasno je da Evropska unija neće postići stabilnost i prosperitet ukoliko se ne potrudi da uspostavi uistinu ujedinjenu teritoriju na kontinentu. Unija sa komadima dijelova koji nisu EU i koji ostaju podrazvijeni i otvoreni za konzervativne „neevropske“ utjecaje, će nužno rezultirati propadanjem, nezadovoljstvom i raspadanjem iznutra.
Unija bi trebala tražiti način da postane Evropa i obratno, a da bi se to desilo mora samu sebe ponovo osmisliti. Umjesto da se vidi kao elitni klub, trebala bi usvojiti više geopolitički i horizontalno integrativni pristup i prihvatiti činjenicu da postoji više od jedne ideje „evropljanstva“.
Kako bismo imali više „politički integrisanu Evropsku uniju“ ili tačnije više „politički integrisanu Evropu“, zapadnjački političari poput Macrona bi trebali slušati svoje realistične političke instinkte umjesto tehnokratskih argumenata koji odaju perverzni liberalni rasizam koji prolazi kao „proceduralni razlozi za zabrinutost“.
Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
