Kako vidite albansko bošnjačke odnose u Prizrenu?
Artan Abrashi aktivista Pokreta Vetvendosje
Smatram da je Prizren najbolji primjer suživota u Republici Kosovo. Prizren je grad koji poseduje kulturni i etnički diverzitet i predstavlja primjer suživota različitih entiteta po gotovu između većine i manjina. Njihovi odnosi su sasvim normalni i po nekad gotovo da ne postoje razlike između njih . Takođe je primjer kako dvije ili više zajednica žive jedna sa drugom bez izraženog problema. Šta više postoji spremnost da tokom komunikacije bilo Albanaca, Bošnjaka ili drugih, oni prevaziđu sebe i komuniciraju na različite jezike, u cilju boljeg razumijevanja, i nastave sa dobrim odnosima.
Primjer suživota u Prizrenu između različitih etničkih zajednica bi trebalo da bude primjer i drugim gradovima.
Pokret Vetvendosje je prvenstveno nacionalna partija. Dali u vašem programu postoji mesta i za pripadnike drugih entiteta ?
U Programu Pokreta Vendvendosje postoji i dio koji govori o nacionalnim manjinama. Nacionalne manjine Republike Kosova smatramo građanima Kosova koji imaju jednaka prava kao svi drugi građani bez obzira na nacionalnu različitost. Pokret Vendvendosje u svom programu prvenstveno ima za cilj nacionalno albansko pitanje ali nacionalno albansko pitanje nikad ne isključuje prava manjina ili ih bar ne opterećuje ova prava. Realizacija nacionalng albanskog pitanja nikako ne isključuje prava nacionalnih manjina po time i prava bošnjačkoj nacionalnoj manjini. Takođe smatram da su odnosi između Albanca i Bošnjaka historijski i tradicionalno dobri, bar ja tako mislim. Možda i zbog vremena stare Jugoslavije kada su oba naroda imali zajedničke elemente u odnosu na druge narode. Mi smatramo da svaki građanin bez obzira na etničku pripadnost treba da uživa sva prava bez ikakvog ograničenja. Ovo podrazumjeva pravo na školovanje, upotreba jezika, zaposlenja bez bilo kog vida diskriminacije tako kako što i predviđa Međunarodno pravo i zakoni Republike Kosovo i drugi dokumenti. Ali u ovom slučaju ne mislim na aktuelne zakone koji su proizišli iz Ahtisarijvog Paketa. Ovim Planom se daje Srpskoj nacionalnoj manjina takav nivo prava da se često ograničava i suvarenitet Republike Kosova . Njima su data ekstra prava za razliku od drugih zajednica, ekstra prava samoupravljanja u sredinama gdje oni dominiraju su takva da centralna vlast ne može da utiče na njih. Takav primjer nije uobičajan i ne može da doprinese dobrim odnosima između zajednica.
Prilikom usvajanja Ahtisarijevog plana u Parlamentu Kosova umesto da se prvenstveno albanci usprotive ovom dokumentu koji diskriminantan ne samo za manjinske zajednice nego i za većinsku zajednicu, upravo je jedan pripadnik bošnjačke zajednice taj koji se usprotivio Ahtisarijevom Planu, nazivajući ga nepravednim planom, koji garantuje prava samo srpskoj zajednici a ne i drugim zajednicama. Tada je baš taj bošnjački poslanik održao lekciju i albancima kako se štite svoji interesi i kako se štite interesi zajedničke država.
Šta bošnjaci dobijaju a šta gube dobijanjem opština gde čine većinu?
Smatram da je pristup formiranja opština po nacionalnom principu izuzetno štetan. Pokret Vetvensosje zastupa stav da je decentralizacija potrebna ali na primjer Prištini kao velikom gradu međutim mi smo protiv decentralizacije na osnovu nacionalne pripadnosti zato što ovo ne doprinosi dobrimmeđunacionalnim odnosima. Ovi entiteti će ostati izolovani kao što je opština Mamuša. Bošnjaci imaju pravo da traže svoju opštinu, na osnovu zakonskog okvira Ahtisarijevog Plana i jedina su nacionalna manjina bez opštine. Ali mi smatramo da se opštine trebaju formirati na osnovu građanskog a ne etničkog principa, da se stvaraju tamo gdje je to potrebno bez obzira dali su albanske, bošnjačke, turske romske ili srpske. Naš cilj je da centralna vlast radi u interesu građana a ne parcijalnim interesima određenih zajednica bez izuzetka u ovom slučaju. Zato mislimo da logika koja proizilazi iz Ahtisarijevog plana nije u funkciji stvaranja dobrih međunacionalnih odnosa šta više dolazi do jedne vrste nadmetanja ko će više da uzme i to je u funkciji podele i razdvajanja društva u Prizrenu i na Kosovu u opšte.
Zato u osnovi smatram da decentralizacija treba da bude u funkciji zadovoljenja potreba građana bez razlike a ne da se ograniči na osnovu nacionalne pripadnosti.
Kako vidite položaj nacionalnih manjina u slučaju albanskog nacionalnog ujedinjenja, to jest stvaranje jedne albanske države?
Mislim da nacionalno ujedinjennje neče ni na koji način da oteža položaj manjina bilo na Koaovu ili Albaniji. Često je nacionalno ujedinjenje interpretirano na pogrešan način govoreći da će se stvoriti samo albanska države i da će ostali građani biti ugroženi marginalizovani i da se neće uklopiti u tu državu, naprotiv zakoni koji će vladati u tada, da kažemo ujedinjenoj Albanskoj državi, pruižiti će sva moguća prava manjinama bez ograničenja, kao što recimo danas ima Bošnjačka zajednica na Kosovu. Neće postojati građani prvog ili drugog reda zato što to nije u skladu sa vremenom niti po Međunarodnim zakonima. Zato ja smatram da naprotiv, albanski narod kao većina na Kosovu koji čini preko 90% stanovništva. ima i obavezu zaštite manjina. Neće se nište promijeniti, neće ništa sigurno biti gore. Mislim da takva propaganda, da će manjinama biti teže u slučaju spajanja Kosova i Albanije plod srpskih krugova sa ciljem podsticanja jene vrste nesigurnosti ša će se desiti sa nama u našom budućnosti formiranjem jedne albanske države. Ne rešavanjem albanskog pitanja će ostati potencijalni elemenat nestabilnosti koji će onemogućiti mir na Kosovu i na Balkanu. Zato kada se ispune legitimni zahtjevi Albanske zajednice tada će mir na Balkanu i međunacionalni odnosi biti na jenom mnogo boljem nivou nego što su sada.
Katedra Slobodnog Uma
