Da li se radi o vremenskoj podudarnosti ili je ovaj potez Prištine osveta za neuspijeli pokušaj Kosova da postane član UNESKO? Kako god, dan poslije tog neuspijelog pokušaja uslijedila je suspenzija Zajednice srpskih opština do konačne odluke u januaru. Srbija je uz pomoć Rusije učinila sve da osujeti namjeru Kosova, a premijer Kosova Isa Mustafa to je nazvao „rasističkom kampanjom“.
Na odluku kosovskog Ustavnog suda reagovao je i ministar spoljnih poslova Srbije Ivica Dačić s tvrdnjom da je dijalog sa Prištinom pod sadašnjim okolnostima – besmislen.
Stručnjakinja za Balkan iz minhenskog Društva za Jugoistočnu Evropu Johana Dajmel kaže: „Razgovori su trenutno ionako zamrznuti. Odnosi između Srbije i Kosova veoma su hladni, a atmosfera izuzetno podgrijana“.
Dušan Reljić, direktor Briselske kancelarije berlinske Fondacije za nauku i politiku kaže da će odluka Ustavnog suda Kosova imati negativan uticaj na tok pregovora između Beograda i prištine i dodaje: „Od samog početka bilo je jasno da neće ići ni lako ni brzo kad je riječ o pregovorima Srbije i Kosova“.
Vrh ledenog brijega
Beograd i Priština potpisali su Briselski sporazum aprila 2013, a on je preciziran avgusta 2015. Prema dogovoru, devet opština na Kosovu koje imaju većinsko srpsko stanovništvo povezuju se u Zajednicu srpskih opština. Predsjednica Kosova Atifete Jahjaga naložila je krajem oktobra preispitivanje ustavnosti osnivanja tog tijela, pošto je prethodno opozicija nedjeljama blokirala parlament bacajući suzavac u skupštinskim klupama i primjenjujući nasilje.
Kosovsko pravosuđe, čiji je najviši organ Ustavni sud, ne uživa dobar glas. U nedavnom izvještaju Evropske komisije se navodi: „Pravosuđe je podložno političkim uticajima“.
Dušan Reljić smatra da je neuspjeh Kosova u naporu da ga prime u Unesko samo povod, ali ne i uzrok loših odnosa: „Priča sa UNESKO samo je vrh ledenog brijega, pošto su problemi sa sprovođenjem Briselskog sporazuma mnogo stariji“.
Zvanični Brisel odbio je da komentariše novonastalu situaciju, s obrazloženjem da ne žele da se upliću u pravosudne postupke koji su u toku.
Međutim, eskalacija ne bi bila dobra ni za koga.
Ponovo „štap i šargarepa“
Beograd se nada otvaranju prvih poglavlja u pristupnim pregovorima sa Briselom. Među prvim poglavljima biće ono označeno brojem 35 u kojem se zahtjeva normalizacija odnosa sa Kosovom.
Njemačka stručnjakinja za Balkan Johana Dajmel tvrdi: „Mora doći do normalizacije odnosa Srbije i Kosova. Naposletku, Srbija će morati da prizna Kosovo. Kosovo je nezavisno i Srbija mora da se pomiri s tim“. Ona dodaje da nije izvjesno kada će Beograd morati da donese tu odluku, jer pregovori mogu da traju godinama. S druge strane, Dušan Reljić predviđa da će upravo zbog toga poglavlje 35 ostati otvoreno sve do kraja pregovora.
Oba stručnjaka smatraju da je neophodno istovremeno motivisati obije strane, ali i vršiti pritisak na njih, pošto dosadašnja praksa govori u prilog tome da sukobljene strane reaguju ili na „batinu“ ili na „šargarepu“. Johana Dajmel naglašava da Evropska unija mora da izvrši pritisak, a Dušan Reljić podvlači da Brisel mora nešto i da ponudi. U slučaju Kosova, to bi mogla biti – liberalizacija viznog režima.
