Ispjevao je jedan Bošnjak i pobjedio na festivalu sevdalinke u Novom Pazaru, a lijepo Plavsko jezero prepričao prof. dr. Šefket Krcić, koji se od malıh nogu brčkao u ovom jezeru. Evo kako uzimam za pravo da počnem ovu priču, o najljepšem predjelu Crne Gore, o najvedrijem narodu bošnjačkom, o ljudima koji su zasjenili i mnoge gradove Evrope.
Iz Gusinja su proistekli, paše, visoki oficiri, doktori nauka, iz svih oblasti, veliki broj vjerski obrazovanih ljudi, imama, hatiba, hafiza, muderiza, muftija i kadija, književnika,ministara, diplomata i premijera. Izrodili su se ovdje u ovom malom mjestu ljudi visokog količnika pameti i znanja.
Gledajući ove predjele, čas krševite i divlje ,čas jedre pašnjake prirodne ljepote vas mame i vuku u poglede, one ljepote što se i sada vidi. Naduli bregovi i namrgođene planine, sve se to zbilo u jugozapadnom dijelu plavsko-gusinjske kotline, na mjestu gdje se sastaju mnoge rijeke i rječice.
Gusinje je varoš duge historije. Od svog postojanja pa sve do 1912.godine, Gusinje je imalo razvojnu trgovinu, zanatstvo i poljoprivredu.
U 14.vijeku u Gusinju je postojala Dubrovačka trgovačka kolonija.Na vrhucu svoga razvoja, Gusinje je bilo u svom velikom zamahu. Zapovednih ovg mjesta je bio Veli-beg. Tada je Gusnje imalo 470 kuća, 85 dućana, četiri hana i tri džamije.
U jednom dokumentu putopisaca iz 1724 godina Gusinje se pominje kao Kadiluk zajedno sa Podgoricom, sa sjeduštemu upravo u Gusinju.
Od polovine 17 stoljeća, pa do 1912. Godine u okviru Gusinja su bili Plav, Murino, Andrijevica, Berane i sjeverni dio Albanije.
Paše iz Gusinja
Za vrijeme Osmanskog carstva, Gusinje je 350 godina bila kaza (srez). U tom periodu pod jurisdikcijom Gusinja, bili su Plav, Andrijevica, Berane, Rožaje, kao i djelovi kolašinske kapetanije. Taj period značajan je i po tome da je ovaj kraj dao četiri paše. Po posljednjem od njih, Ali-paši gusinjskim Šabanagićem danas se naziva i poznato turističko izletište u ovom gradu, Ali-pašini izvori.
“U periodu vladavine Osmanskog carstva, Gusinje je dalo četiri paše. Prvi paša u Gusinju bio je Ibrahim paša, sin Veli-bega, kapetana gusinjske kaze. To je period pri kraju 16.vijeka. On je bio porijeklom Turčin, iz provincije Horosan. Ta provincija danas zahvata djelove Turske, Irana… Došavši u Gusinje, dobio je tri sina, među kojima je i Ibrahim-paša. Od njih je i pleme Pašići. Iz te porodice Ibrahim-paše ističu se dva značajna imena, a to su Elmaz-beg, koji je bio u užem rukovodstvu bitke na Čanakale.
Druga begovska dinastija koja je dominirala bila je porodica Šabanagić. Iz ove porodice postoje značajne ličnosti u čuvanju Osmanske imperije.
“Prije svega, to je bio Mehmed-paša Šabanagić, drugi po redu paša iz Gusinja. On je pradjed Ali-paše Šabanagića, koji kasnije postaje paša iz ovog mjesta. Treći paša bio je Džafer-paša Koljenović. Četvrti paša je Ali-paša Šabanagić, koji je rođen 1817.godine, a umro je 1889.godine. On je bio poznata ličnost druge polovine 19.vijeka. To je strateg koji je u tri bitke porazio vojsku Crne Gore. To su Polimska bitka, bitka na Nokšiće i Murinska bitka“, kaže Gruda.
Napominje da je upravo tada, Ali-paša Šabanagić zabilježen ušao u svjetske anale.
“Ali-paša je ostao zabilježen u svjetskoj historiji, jer nije priznao odluke Berlinskog kongresa, odluke porte. To je bio nezabilježen slučaj u svijetu. Tada Gusinje postaje samostalna teritorija, sve do 1912.godine. On nije dozvolio da se ovaj kraj okupira“, kaže Gruda.
Osmanska arhitektura i danas prisutna
Ovaj gradić, veoma znamenite historije imao je još znamenitiju arhitekturu. Danas je sačuvan samo dio kula, kuća i džamija iz perioda Osmanske imperije.
“Gusinje je vrlo jedinstveno po arhitekturi. Arhitektura starog Gusinja ima primjesa tursko-istočnjačkih elemenata. A također, ima primjesa i primorske zone. Razlog za to jeste da su Gusinjani bili čuveni trgovci, pa su sa sobom i donosili nove arhitektonske momente. Imamo kule koje su građene u tom stilu. Tu su čuveni pendžeri, puškarnice. Kule su pravljene za odbranu od neprijatelja. Sve ove objekte u Gusinju, u to doba radili su Debrani iz Makedonije, čuveni majstori tog doba. Svi natpisi na tim kulama bili su na staro osmanskom jeziku“, objašnjava historičar Gruda, koji je u svojim knjigama do detalja opisao historiju ovog kraja.
Prema podacima iz vremena 18. i 19.vijeka, Gusinje je bilo na vrhuncu svoje moći. Bilo je raskrsnica karavanskih puteva.
Jedino je Novi Pazar imao više stanovnika. Ovdje je bila jako razvijena trgovina, zanatsvo, stočarstvo. Čak 352 dućana bilo je u Gusinju polovinom 19.vijeka. Svi putevi su išli preko Gusinja. Ovuda su razni karavani iz Azije i Evrope prolazili kroz ovaj kraj. Ovdje su dolazili vrlo važni putopisci i bilježili o ovom kraju. Čak se spominje da je Evlija Čelebija obišao ovaj kraj. U Gusinju se razvio specifičan melos, karakterističan u Evropi.
U gusinjskim pjesmama ima arapskog, turskog, persijskog, albanskog govora i melosa. Citiraću poznatog njemačkog etnomuzikologa Hansa Ditriha, koji je 1934. godine boravio u ovim krajevima, pa je zapisao: Muzičko blago gusinjskog kraja, vrednije je od čitave Evrope“, ispričao je u svojoj knjizi historičar Rizah Gruda. (Piše Ibro Mehmhedović).
bosnjaci.net
