Šest godina nakon posljednje velike krize, Evropa se nalazi na ivici nove, možda i gore.
Ove sedmice treća i četvrta najveća ekonomija u eurozoni – Italija i Španija – doživjele su političke zemljotrese. Španija će sada imati čudnu koaliciju ujedinjenu samo po tome što su željele da se riješe nepopularnog konzervativnog premijera Marijana Rahoja (Mariano Rahoy). Španski birači vjerovatno će se uskoro suočiti sa trećim izborima u tri godine, prenosi Blic.rs.
U 2012. godini Evropa je imala veliki problem s Portugalom, Irskom, Grčkom i Španijom, državama koje su imale problematične banke, ogroman dug i hronični budžetski deficit.
Sada Evropska unija ima problem sa pet država Poljskom, Mađarskom, Italijom, Grčkom i Španijom, a ovog puta su izazovi složeniji i raznovrsniji – ali oni imaju zajedničke korijene u rastućem popularnom razočaranju političkim mejnstrimom, piše CNN.
Italija
Italija je trenutno najveća prijetnja za Evropsku uniju. Na izborima 4. marta, Italijani su se pobunili i predali pobjedu dvjema strankama koje su se borile protiv establišmenta, kako u Rimu tako i u Briselu – Pokretu pet zvjezdica (M5S) i Ligi.
Oni su dobili podršku iz veoma različitih izbornih jedinica. M5S je besramno populistički, obećavajući siromašnijim Italijanima bolji dogovor. Podržavači Lige su uglavnom bogatiji slojevi, ali jednako neprijateljski raspoloženi prema imigraciji i moći EU.
Ranije ove sedmice, predsjednik Serđo Matarela (Sergio Matarella) je nakon prethodnog odbijanja, ipak dao drugu šansu mandataru Đuzepeu Konti (Guiseppe Conte), koji će vrlo, vjerovatno, biti marioneta u rukama lidera Pet zvjezdica i Lige.
Brisel čekaju nemirna vremena, jer će nova italijanska vlada da traži dozvolu da “razdragano” troši pozajmljeno, a tu dozvolu EU ne može dati, jer bi krah bio neizbježan, ocjenjuje u autorskom tekstu za “DW” Barbara Vezel.
– Evropskoj uniji je bila potrebna još samo populistička ekipa iz Italije. Jedva da je prevaziđena grčka kriza, nailazi sljedeća, daleko veća prijetnja po eurozonu. Italija je ekonomski deset puta veća od Grčke – navodi se u tekstu.
Evropa će, po svemu sudeći, doživjeti “grubo buđenje”. Ali Žan-Klod Junker (Jean-Claude Juncker), predsjednik Evropske komisije, ne predaje se. Kako je rekao, Italiji je potrebno “više posla, manje korupcije, više ozbiljnosti”.
Finansijska tržišta su odahnula jer Italija ima vladu poslije skoro 90 dana, ali uznemirava ih pitanje šta slijedi.
Pokret Pet zvjezdica i Liga se zalažu za veću potrošnju i smanjenje poreza, a to je veoma riskantna strategija u zemlji čiji je javni dug 2,1 bilion eura.
Španija
Za razliku od Italije Španija je prilično ekonomski napredovala otkako je prije šest godina bila u velikoj krizi.
Njena nezaposlenost je smanjena, a kreditni rejting porastao. Španci su, za razliku od Italijana, prilično proevropski nastrojeni. U čemu je onda problem? Pa u tome što se španska politika, kojom su dugo dominirali konzervativna Narodna partija i socijalisti sada rasplinula. Ne samo da Španiji i dalje predstavlja problem separatizam u Kataloniji, već sve veću ulogu imaju dvije partije Podemos i Građanska stranka koje se suprotstavljaju mejnstrim strankama.
Podemos ima slične populističke korijene kao Pokret pet zvjezdica, ali ima drugačije stavove, a Građanska stranka se zalaže za borbu protiv korupcije.
Španija je 2016. imala dva puta izbore. Zbog korupcije u vladajućoj Naprednoj partiji premijeru Marijanu Rahoju je izglasano nepovjerenje, a njega je zamijenio lider socijalista Pedro Sančes (Pedro Sanchez). Međutim, njegova stranka ima svega 84 mjesta od 350 u parlamentu, a podršku je dobio od ostalih opozicionih stranka samo da bi Rahoj otišao sa čela vlasti. Da li će socijalisti, Podemos i Građanska stranka moći da vode državu ili su na pomolu novi izbori, ostaje da se vidi.
Grčka
Iako se izvukla iz ponora 2012. godine, Grčka je sve vrijeme u ekonomskim problemima. Trenutno ima budžetski višak, ali i dug u vrijednosti 180 posto BDP-a (italijanski je 133 posto).
Grčka će 20. avgusta napustiti program spašavanja kojim su upravljale Evropska centralna banka i Međunarodni monetarni fond, ali EU treba da odluči kakve će olakšice pri plaćanju ponuditi za dug od 280 milijardi koje Atina i dalje duguje.
Njemačka i ostali nisu u dobrotvornom raspoloženju, a nema garancije da će se uspostaviti sporazum koji će Grčkoj omogućiti da umanji opterećenje dugovima kada ministri finansija EU održe sastanak kasnije ovog mjeseca.
Poljska i Mađarska
Zatim tu su Poljska i Mađarska. Oni su finansijski u dobrom stanju, ali u ratu sa Briselom oko svega od imigracije i nezavisnosti pravosuđa do slobode štampe i “demokratskih vrijednosti”. Imaju desničarske populističke vlade koje bi se mogle opisati kao “polu-odvojene” iz EU. Obje su odbacile planove EU za uvođenje određenih kvota koliko migranata koja zemlja treba da primi, što je dovelo do toga da Evropska komisija poduzme pravnu akciju protiv njih.
Viktor Orban, koji dominira mađarskom politikom kao premijer (osvojio je svoj treći mandat u aprilu) i vođa vladajuće stranke Fides, promovira ono što on naziva “neliberalnom” alternativom evropskom konsenzusu.
Poljska je u međuvremenu stala uz Trampovu (Trump) administraciju i okrenula se protiv svojih evropskih partnera po pitanjima kao što su sankcije Iranu i ruski plinovodi. Varšavske mjere za ograničavanje nezavisnosti pravosuđa dobile su osudu iz Brisela.
Da bi pokušali da ojačaju vlast nad ovim članicama, evropski zvaničnici razmišljaju o smanjenju velikodušne finansijske podrške bivšim komunističkim državama koje su se pridružile EU devedesetih. Kada Velika Britanija napusti Uniju, budžet EU će biti veoma pogođen, a Poljska (koja dobija oko desetine budžeta EU) i Mađarska mogu da plate tu cijenu.
Bregzit i SAD
Naravno izlazak Velike Britanije iz EU, koji bi trebalo da se desi sljedeće godine, predstavljat će veliko opterećenje za ostale članice, ne samo po pitanju udara na budžet.
Kada Britanija ode, Njemačka i Francuska će još jednom biti motori Evrope, kao što su bile kada je formirano originalno zajedničko tržište. Bilo je nada da će osovina Makron-Merkel voditi Evropsku uniju u nove pobjede, ali se ambicije dvoje lidera baš i ne poklapaju. Francuski predsjednik Emanuel Makron (Emmanuel Macron) želi dublju integraciju članica EU, ali je Merkel po tom pitanju skeptična.
I ako da nemaju već dovoljno problema, zvaničnici EU su upravo dobili šamar od američkog predsjednika Donalda Trampa (Trump) u vidu uvođenja tarifa na uvoz metala, a prethodno su se sa njim posvađali zbog odluke da istupi iz iranskog nuklearnog sporazuma.
Evropski projekat je preživio krizu za krizom od svog stvaranja, a sada pred sobom ima toliko izazova da nije moguće predvidjeti posljedice.
