“Zbog toga nismo pomenuli riječ ‘priznanje’ Kosova, jer znamo šta to danas znači u Srbiji. Zato smo nastojali da pronađemo drugačiju formulaciju. Međutim, na kraju ovog procesa – i Srbija i Kosovo moraće da budu u stanju da se u političkom procesu nezavisnom jedno od drugog integrišu u EU. To znači da oboje treba da doprinesu stabilnosti i bezbjednosti EU, a ne da u nju unesu nerješene sukobe”, kazao je jedan od najuticajnijih političara u partiji kancelarke Angele Merkel.
Šokenhof ističe da je cilj Njemačke integracija svih zemalja Zapadnog Balkana u EU.
“Međutim, sve one moraju da ispune kriterijume. Naravno, neprihatljivo je da se Grčka u sporu sa Skopljem služi nekom vrstom ucjenjivanja za neke druge političke ciljeve”.
On je dodao da EU može da pomogne odgovornim političarima u BiH, ali ne može da namećemo rješenje spolja. “Međutim, na kraju moramo da predočimo svima u ovoj zemlji, da ako žele evropsku perspektivu, onda moraju da doprinesu političkom jedinstvu BiH, da uvažavaju Ustav, koji je obavezujući za sve etničke grupe koje žive u njoj”, naglašava Šokenhof.
RSE: Pregovori Srbije sa EU o članstvu počeće u januaru. Ključno pitanje je pregovarački okvir. Kakvo je suštinsko značenje pravno obavezujućeg dokumenta koji Srbija treba da potpiše sa Kosovom na kraju pregovora, odnosno prije ulaska u EU. Da li to podrazumijeva obavezu Srbije da u tom trenutku i zvanično prizna Kosovo?
Šokenhof: Mislim da sada nije trenutak da se o tome donese konačna odluka. Međutim, mi ne želimo da na kraju pregovaračkog procesa integrišemo u EU zemlju koja ima nerješeni spor oko teritorije i suvereniteta. Nadamo se da će u u narednim godinama biti prilike da se pregovora o statusu Srbije i Kosova u budućnosti. Kao što sam rekao, o tome ne treba donijeti odluku na početku, već na kraju ovog procesa. I Srbija i Kosovo treba da pokažu sposobnost da se nezavisno jedno od drugog integrišu u evropske strukture.
RSE: Pominju se i kreativna rješenja poput situacije sa dvije Njemačke tokom Hladnog rata, koje su imale stolicu u UN, ali bez međusobnog priznanja.
Šokenhof: Smatram da je svaka situacija specifična i ne mogu se povlačiti historijske paralele, kao što je i njemačka situacija bila jedinstvena. Ako su Beograd i Priština međusobno priznati subjekti međunarodne politike, koji mogu slobodno da odlučuju o ulasku u EU, da predstavljaju svoje građane – to je onda normalizacija odnosa koja se može postići tokom pregovora o članstvu u Uniji, koji će trajati, ne znam tačno, oko jedne decenije – možda osam, možda 12 godina. U svakom slučaju, ne možemo sada da definišemo i sagledamo rezultate tog napretka u pregovorima o pitanju koje je veoma složeno i osjetljivo. Nismo postavili kao uslov na početku pregovora da Srbija prizna Kosovo, ali želimo normalizaciju njihovih odnosa na kraju tog procesa.
RSE: S obzirom da je teško zamisliti da bi se neki političar u Srbiji usudio da u doglednoj budućnosti prizna Kosovo, neki smatraju da bi pregovori Srbije sa EU mogli da potraju čak duže nego pregovori Turske i Unije.
Šokenhof: Treba da počnemo pregovore o pitanjima o kojima postoji saglasnost. Evropske integracije su rješenje za ovaj sukob između albanskog i srpskog naroda na Kosova, kao i sporove u susjednim zemljama. Zbog toga ne treba isljučiti nijedno rješenje, iako danas ne možemo sve da ih sagledamo.
RSE: Dakle, ključno polazište je da ni Srbija niti Kosovo ne mogu jedno drugo spriječavaju na evropskom putu.
Šokenhof: Apsolutno, obije zemlje treba nezavisno jedna od druge da odlučuju o svom putu i integraciji u evropske strukture. Tako mi gledamo na ovaj sporazum.
RSE: Njemačka je insistirala na “punoj normalizaciji” odnosa Srbije i Kosova. Međutim, kasnije je pristala na kompromisnu odrednicu o “sveobuhvatnoj normalizaciji”. U čemu je suštinska razlika i hoće li skoro sva poglavlja tokom pregovora Srbije sa EU biti direktno povezana sa normalizacijom njenih odnosa sa Kosovom?
Šokenhof: Mislim da je ostvaren značajan napredak u pregovorima Beograda i Prištine o pravosuđu i policijskim strukturama na sjeveru Kosova. Ima, naravno, problema u njihovoj primjeni, ali, može se reći da je počela i normalizacija odnosa, čemu su obije strane privržene. Veoma je važno striktno pratiti ispunjavanje kriterijuma, naročito iz poglavlja 23, 24, kao i 35, koje se tiče dobrih odnosa sa susjednim zemljama. Riječ je o veoma složenim pitanjima, ali koja su, istovremeno, i šansa da se normalizuju prilike, a što je u interesu građana na severu Kosova, kao i na cijelom Kosovu i u Srbiji, kako bi poboljšali uslove života i svoju perspektivu.
RSE: Postoji li razlika između odrednice “puna” i “sveobuhvatna” normalizacija odnosa?
Šokenhof: “Puna” normalizacija znači da nema, tako da kažem, “sektorske” podjele, odnosno da ne kalkulišemo na način da se odnosi normalizuju u pojedinim sektorima, već u svim. “Sveobuhvatna” normalizacija podrazumijeva duh koegzistencije, zatim modus vivendi koji uvažava realnost u susjednoj zemlji. To, takođe, znači da ne kalkulišemo matematički od slučaja do slučaja, već da imamo sveobuhvatni pristup koji podrazumijeva duh partnerstva, saradnje i integracija, a ne separacija.
RSE: Da li ste skloniji pristupu “pune” ili “sveobuhvatne” normalizacije odnosa između Srbije i Kosova?
Šokenhof: Ne vidim razliku između ova dva pristupa. Naravno, “puna” normalizacija znači da na kraju pregovaračkog procesa svi uslovi moraju da se ispune, a na početku je važna atmosfera, odnosno duh pregovora, dakle da se ne isključuje nijedno pitanje, odnosno oblast, imajući na umu da na kraju pregovora treba doći do zajedničkog rješenja koje će omogućiti miroljubivu koegzistenciju, saradnju i zajedničku integraciju Srbije i Kosova u evropske strukture.
RSE: To znači da će skoro sva poglavlja tokom pregovora Srbije sa EU biti povezana sa pitanjem normalizacije odnosa sa Kosovom?
Šokenhof: Ne sva poglavlja. Postoje djelovi, na primjer, o nauci gdje to nije neophodno. Međutim, ti pregovori po svom duhu treba da pokažu spremnost Srbije da se integriše u evropske strukture. Naravno, ona je sada daleko ispred Kosova na putu ka EU. Međutim, na kraju tog procesa, i Srbija i Kosovo treba da postanu deo evropske porodice. To znači da oboje treba da doprinesu stabilnosti i bezbjednosti EU, a ne da u nju unesu nerješene sukobe.
RSE: Ako sam dobro zapamtio, rekli ste da bi pregovori Srbije sa EU mogli da potraju i 12 godina. Odgovarajući na moje pitanje, kazali ste diplomatski da je prerano govoriti šta će podrazumijevati normalizacija odnosa Srbije i Kosova na kraju tog procesa. Međutim, prilično je izvjesno da sama činjenica da EU ne želi da uveze sukob, kao u slučaju Kipra, podrazumijeva da će se od Srbije tražiti priznanje Kosova.
Šokenhof: Svjesni smo itekako da ne možemo obavezati aktuelnu vladu u Beogradu da sada rješi to pitanje. Ponekad je potrebno pripremiti teren za veoma teške odluke. Zbog toga nismo pomenuli riječ “priznanje” Kosova, jer znamo šta to danas znači u Srbiji. Zato smo nastojali da pronađemo drugačiju formulaciju. Međutim, na kraju ovog procesa – i Srbija i Kosovo moraće da budu u stanju da se u političkom procesu nezavisnom jedno od drugog integrišu u EU.
