Kosovo može poslužiti kao najbolji primjer kada je u pitanju upotreba jezika nacionalnih manjina, kažu kosovski zvaničnici.
Iako postoje mnoge poteškoće u sprovođenju Zakona o upotrebi jezika, volja da se to pravo poštuje ipak postoji, dodaju oni.
Albanski i srpski jezik zvanični su jezici na Kosovu.
Na osnovu posljednjeg popisa, preko 90 odsto kosovskog stanovništva čini albanska zajednica, a ostali su Srbi, Bošnjaci, Turci, Romi, Aškalije i Egipćani.
Po Zakonu o upotrebi jezika, turski, bosanski i romski imaju status službenih jezika u opštinama gdje živi najmanje pet odsto pripadnika tih zajednica od ukupne populacije. U mjestima gdje ih je tri odsto, ti jezici su takođe u službenoj upotrebi.
Tako je na primjer, pored albanskog i srpskog, turski jezik službeni jezik u Prizrenu i Mamuši, bosanski jezik je službeni u Peći, Dragašu, Prizrenu, a u Gračanici kraj Prištine službeni jezik je i romski.
Dvojezičnost je demokratska mjera koju svaka demokratska država treba da poštuje, a priznanje jezika je osnovno pravo svih nacionalnih manjina, izjavio je za Radio Slobodna Evropa (RSE) Agim Çeku, zamjenik predsjedavajućeg skupštinskog Odbora za prava zajednica i povratak.
Kosovo je, dodaje on, u odnosu na postotak manjinskih zajednica najbolji primjer u svijetu po tome.
“Mi smo to prihvatili kao vrijednost, kao standard. Ne mogu reći da je sve idealno. Ima tehničkih problema, ali nema nedostatka volje. To se pravo poštuje, i to je pravo urezano u našim ustavima i zakonima, ali i u svijest naših ljudi”, navodi on.
“Dvojezičnost je bitna za integraciju, jer kada ljudi vide natpise na svom jeziku u mjestima kroz koja prolaze, kada uzimaju dokumente na svom jeziku, mogu da čitaju zakone, imaju medije… To je ono što čini da se osjećaju kao kod kuće”, dodaje Çeku.
Kancelarija povjerenika za jezike pri uredu premijera Kosova vodi računa o sprovođenju Zakona o upotrebi jezika na Kosovu.
Rukovodilac kancelarije, Slaviša Mladenović, smatra da je dvojezičnost jedan od najbitnijih elemenata za integraciju zajednica različitih etničkih grupa u multietničkom društvu, i najveći simbol istinske multietničnosti.
“Ukoliko nema dvojezičnosti, nema prave integracije, nema pravog pluralizma, jer se ne može podjednako čuti glas svih”, kaže Mladenović.
On ipak ukazuje i na probleme po pitanju poštovanja Zakona o upotrebi jezika, kao što su loše prevedeni zakoni i neharmonizovani tekstovi.
“Mislim da je opšta konstatacija da se zakon u većini institucija na lokalnom ili centralnom nivou ne poštuje dovoljno, ili se ne poštuje uopšte”, kazao je on.
Da bi došlo do poboljšanja potrebna je politička volja i angažovanje svih nadležnih političkih lidera, smatra Mladenović.
Na analizi stanja na terenu radio je i Evropski centar za pitanja manjina na Kosovu (ECMI).
Direktor centra, Adrian Zeqiri, kaže da prostor za poboljšanje situacije postoji. Nedostatak finansijskih sredstava i resursa, te nedostatak kvalifikovanog kadra, neki su od elemenata koji utiču na slabije sprovođenje zakona. On dodaje i da činjenica da se u albanskim i srpskim školama više ne uče ti jezici, dodatno otežava situaciju.
Na osnovu sprovedenih studija ovog centra na Kosovu ali i u zemljama svijeta, uočeno je da dvojezičnost pomaže društvima.
“U Kanadi, Švicarskoj, Njemačkoj, Danskoj, te između Italije i Austrije, dvojezičnost je samo prednost. I statistički gledano, to ne doprinosi stvaranju problema. Naprotiv, to pozitivno utiče na ekonomski razvoj, komunikacija je mnogo lakša. Ni na Kosovu nema problema što se tiče dvojezičnosti, jedino je problem nedostatak profesionalnog kadra”, zaključuje Zeqiri.
Upravo je dvojezičnost ono što je posljednjih dana uzburkalo Makedoniju i prouzrokovalo proteste. Zbog dogovora lidera opozicione stranke SDSM Zorana Zaeva i albanske partije DUI da albanski jezik postane jedan od zvaničnih jezika u zemlji gdje albansko stanovništvo čini jednu trećinu, pristalice lidera VMRO-DPMNE-a, Nikole Gruevskog, protestvovale su jer smatraju da se time dovodi u pitanje postojanost Makedonije i ugrožavaju nacionalni interesi.
