Dan deblokade glavnog grada BiH već dug skoro niko i ne obilježava, no za građane Sarajeva koji su skoro četiri godine živjeli pod granatama, bez struje i vode, ovaj datum jedan je od najznačajnijih.
Mješavina osjećaja – straha, nevjerice, tuge, ali i radosti, najednostavnije će opisati osjećaj na dan deblokade grada većina građana Sarajeva.
Suze i smijeh prvo je sjećanje novinarke Senke Kurt. Kao mladi novinar bila je na licu mjesta u opštinama u kojima je jednoj po jednoj, krajem februara i početka marta prije 20 godina ulazila vlast tadašnje Republike Bosne i Hercegovine. Kao građanka najviše se sjeća se da je između ostalog nakon četiri godine prvi put otišla u sarajevsko naselje Grbavica.
“Tamo smo imali neke divne prijatelje koji su cijeli rat proveli na Grbavici i, zapravo, sjećam se te katarzične scene. Nekoliko nas iz ‘Oslobođenja’ uhvatili smo se za ruke i prošli smo preko tadašnjeg mosta ‘Bratstva i jedinstva’ i ušli na Grbavicu. Zapravo se sjećam kako smo plakali i vrištali u isto vrijeme i kako sam prekršila prvu poslijeratnu zakletvu da nikada neću ući na Grbavicu. To sam govorila i za Ilidžu i za Hadžiće i tako dalje, međutim, život je donio, hvala Bogu, drugačije stvari”, priča Senka Kurt.
Tokom skoro 1.500 dana opsade Sarajeva stotine granata svaki dan je padalo na grad. Gorjele su kuće, zgrade, bolnice, ljudi su svakodnevno ubijani i ranjavani. Bolnice su dijelile sudbinu građana. Bivši direktor sarajevske Opšte bolnice Bakir Nakaš kaže da je dočekao deblokadu grada u nevjerici.
“Mogućnost da možete preći na Grbavicu, mogućnost da možete slobodno hodati Alipašinom ulicom, otvoriti prozor, upaliti svjetlo koje je došlo, ne biti izložen snajperskoj vatri u suštini značilo je radost. Kao jedno novo rođenje, najbolje se to vidjelo po djeci, koja su život provodila po podrumima, sakrivenim prostorima, oni su počeli slobodno da se kreću po parkovima, kojih je nažalost bilo sve manje, jer smo skoro svo drveće posjekli”, prisjeća se Nakaš.
Preživljavanje i dani u opkoljenom gradu, prisjeća se direktor Istraživačko dokumentacionog centra Mirsad Tokača, značili su više stvari, borbu za opstanak grada u onom vojnom smislu da se grad odbrani, ali isto tako da se nastavi život, da se nastavi obrazovanje djece, da se obezbijede makar elementalni uslovi za preživljavanje.
Deblokadu glavnog grada Bosne i Hercegovine pratilo je i masovno iseljavanje srpskog stanovništva na poziv istih onih koji su naređivali sistematsko uništavanje Sarajeva tokom skoro četiri godine rata.
„Deblokada je donijela i dobre i loše stvari. Donijela je slobodu onima koji su bili pod opsadom, mogućnost da se kreću, ali je donijela jednu tragičnu situaciju, jer su pod pritiskom tadašnjeg SDS-a, Krajišnika, Karadžića i onih koji će kasnije biti izvedeni pred sud u Hagu, ogroman broj građana Sarajeva, sarajevskih Srba, Sarajlija, je napustio svoje domove, to je bila jedna tragična epizoda. U to vrijeme, oni koji su bili, koji mogu svjedočiti, znaju da su kolone naših sugrađana odlazile pod pritiskom iz grada, napuštali su svoje kuće“, sjeća se Mirsad Tokača.
Prije tačno 20 godina, 29. februara 1996. godine, tadašnje vlasti Republike Bosne i Hercegovine proglasile su okončanje opsade grada Sarajeva. Pet dana ranije, a prema tek potpisanom Dejtonskom sporazumu, policija Federacije BiH ušla je u opštinu Vogošća, koja je tokom rata bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske.
Tablu na toj opštini zakucao je nekadašnji ministar unutrašnjih psolova Republike Bosne i Hercegovine Avdo Hebib. Dvadeset godina kasnije u razgovoru za RSE sjeća se tih događaja:
„Drago mi je bilo što sam ja, eto, u toj funkciji bio jedan od ljudi koji je oslobodio prostor i omogućio građanima Vogošće da dođu, da se vrate kući. Znate, šta možete podariti nekome, čime ga možete nagraditi, ako mu nakon toliko vremena progona, da mu omogućite da se vrati u svoj stan, kuću, da ponovo stvara život, da ponovo živi na tom prostoru“, objašnjava Hebib.
