U subotu su predsjednici Srbije i Republike Srpske – Aleksandar Vučić i Milorad Dodik – najavili u Beogradu pisanje deklaracije o opstanku srpske nacije i Srba. Deklaracija će, kako je rečeno, obuhvatati pravo na upotrebu srpskog jezika i ćiriličnog pisma, izučavanje i njegovanje srpske kulture, srpske istorije, srpske slobodarske tradicije, očuvanje nacionalne geografije, te pravo na očuvanje i zaštitu srpskog kulturno-istorijskog naslijeđa i informisanja na srpskom jeziku.
Predstavljanje ovog papira u parlamentima Srbije i RS-a najavljeno je za novembar.
Analitičari u Bosni i Hercegovini i Srbiji kažu kako deklaracija nema konkretan politički značaj, ali može narušiti odnose Beograda sa susjedima. Kažu i da, prvenstveno, služi da skrene pažnju domaće javnosti sa nezavidne ekonomske situacije u kojoj se nalaze stanovnici Srbije i Republike Srpske, a ima i onih koji tvrde da se radi o manipulaciji Aleksandra Vučića koji želi zataškati ‘gorući problem’ u Srbiji koji se odnosi na priznavanje Kosova.
Enver Kazaz, profesor na sarajevskom Filozofskom fakultetu kaže za naš program kako je najava potpisivanja deklaracije o opstanku srpske nacije i Srba, plod svojevrsne bahatosti njenih autora. Tim prije, jer sve ono što će sadržati je već sastavni dio obrazovnog sistema i u Srbiji i u Republici Srpskoj.
Zbog toga, kako navodi, njen osnovni motiv krije se u manipulaciji Aleksandra Vučića “gorućim problemom” u Srbiji koji se odnosi na priznavanje Kosova.
„Poruka deklaracije je implicitna, jer jednog dana svi Srbi biće skupa, biće to jedinstven kulturni prostor, moguće i državni itd. Iza tog dokumenta mogla bi se nazrijeti paranoja njegovih susjeda. Međutim, razina deklaracije pokazuje da ni Vučić, ni Dodik ne mogu vlastitoj naciji saopštiti da je Kosovo definitivno postalo država“, poručuje Kazaz.
Sličnog je mišljenja i profesor na banjalučkom Filozofskom fakultetu Ivan Šijaković. On navodi još jedan razlog najave deklaracije koji se odnosi na prikupljanje političkih poena Milorada Dodika uoči narednih izbora u Bosni i Hercegovini zakazanih za narednu godinu.
„Ovdje je stvar jasna. Gospodin Dodik je svojom aktivnošću uspeo i on to želi da Republiku Srpsku ‘utrpa’ Srbiji i da Srbiji ‘na brigu’. Drugo, sledeća godina je izborna i to je pribavljanje pozicije za izbore, jer pedeset posto izbornog uspeha u Republici Srpskoj svake partije zavisi od odnosa sa Srbijom“, kaže Šijaković.
Za razliku od bosanskohercegovačkih analitičara, oni u Srbiji navode da, iako je politički kontekst potpuno drugačiji, deklaracija može “probuditi asocijacije” na famozni Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti koji je krajem osamdesetih predstavljao uvod u rat na prostoru bivše Jugoslavije.
„Mislim da će ona neminovno u regionu izazvati nelagodu, čak možda i strah, i da će dodatno poremetiti, ionako, fragilne odnose na Balkanu. S druge strane, unutar same Srbije ona ovako kako je naslovljena može samo da proizvede dodatnu nacionalistički homogenizaciju. Ako to nazovete Deklaracijom o zaštiti i očuvanju srpske nacije, to znači da je nacija ugrožena i da mora da se štiti što sve izaziva neke mračne asocijacije“, kaže istoričar Milivoj Bešlin.
Politikolog Dušan Spasojević ocjenjuje da je deklaracija prvenstveno usmjerena ka domaćoj javnosti u Srbiji i Republici Srpskoj, te da ona nema konkretan značaj za život građana.
„Dakle, to je prosto igranje na nacionalna osećanja i pokušaj da se osnaži nacionalna komponenta i Dodikove i Vučićeve politike. Sa druge strane, jasno je da će ova deklaracija biti primljena sa puno nerazumevanja u Sarajevu ili Zagrebu i da će je oni videti kao jednu vrstu nepotrebne provokacije. Pre svega zato što je reč o pravima koja niko ne spori. Tako da je u tom smislu to jedna vrsta nepotrebnog gesta“, navodi Spasojević.
Iako govori o opstanku srpske nacije i Srba, simptomatično je što na sastanak u Beograd nisu pozvani predstavnici ovog naroda iz Hrvatske, Crne Gore i Kosova. To profesor Enver Kazaz, sa sarajevskog Univerziteta, ovako objašnjava:
„Taj čin treba da prizove mogućnost da Republika Srpska bude kompenzacija za Kosovo i to je jedini ozbiljan, politički smisao tog čina. Činjenica da Vučić nije pozvao nikoga od predstavnika Srba iz Hrvatske, gdje je srpska kultura, na neki način, dovedena u pitanje, ili Srba sa Kosova, pokazuje da on te Srbe smatra manje vrijednima, a njihove kulturne ostatke, također. Moglo bi se reći da je takva gesta stigmatiziranje onih ‘nepravih’ Srba, pravi Srbi su samo oni u Republici Srpskoj i oni u Srbiji“, zaključuje Kazaz.
Inače, u Bosni i Hercegovini još nema zvaničnih reakcija povodom najave potpisivanja deklaracije, a možda i zbog toga što se o tome više želi čuti direktno od srbijanskog predsjednika koji u zvaničnu posjetu Sarajevu dolazi u četvrtak.
(RSE)
