Američki Nacionalni Institut za mentalno zdravlje objavio je podatak da 10 odsto od ukupne populacije odraslih ima neku fobiju. Postoje brojna objašnjenja kako dolazi do razvoja fobične reakcije, uključujući evolucione, psihodinamske i bihejvioralne teorije. Koji god da je uzrok, fobije su izlječive – moguće ih je prevazići kroz psihoterapiju, a kognitivne i bihejvioralne tehnike pokazale su se kao najefikasnije u ovom području.
Čega se ljudi najviše plaše? U nastavku slijedi lista od 10 najčešćih fobija. Zajedničko im je, osim postojanja specifičnog objekta ili situacije koja okida fobičnu reakciju, to što se najčešće manifestuju kroz fizička stanja poput vrtoglavice, mučnine, gubitka daha, ubrzanog lupanja srca, povećanog znojenja, osjećaja “gnedle u grlu” i slično. U nekim slučajevima simptomi su toliko intenzivni da eskaliraju u panični napad.
Arahnofobija – strah od paukova
Arahnofobija, poznata i kao strah od paukova, obuhvata i druga potencijalno opasna stvorenja kao što su, na primjer, škorpije. Češće se javlja kod žena (50 odsto) nego kod muškaraca (10 odsto). Reakcije arahnofobičara su često iracionalne, mada nisu svi oni svjesni svoje iracionalnosti (uostalom, kao što je slučaj i sa drugim fobijama).
Smatra se da je ova fobija nastala djelimično i zbog instinkitvne reakcije koja je nekada ljudima obezbjeđivala preživljavanje. Zanimljivo u vezi ove fobije je da se češće javlja kod Evropljana, a ironično je to da Evropa definitivno nije stanište najopasnijih predstavnika ove vrste.
Ofidiofobija – strah od zmija
Ofidiofobija predstavlja iracionalan strah od zmija, ali i reptila i vodozemaca (širi termin za ovo je “herpetofobija”). Šta ima iracionalno u strahu od jedne realno opasne životinje kakva je zmija? Stvar je u tome što se fobična reakcija kod ofidiofobičara može “okinuti” bez realnog prisustva zmije – kada je zamisle, vide na slici ili televiziji.
Slično je i sa drugim fobijama gdje fobični objekat nije nešto sa čime se srećemo u svakodnevnom okruženju. Smatra se da jedna trećina odrasle populacije ima ovakvu vrstu reakcije na zmije, a njeni uzroci objašnjavaju se evolucionim, kulturološkim i faktorima prethodnog iskustva sa zmijama i njima sličnim gmizavcima.
Akrofobia – strah od visine
Agorafobija predstavlja strah od prostora sa kojih je bježanje otežano. To može da uključuje mjesta sa puno ljudi, otvoren prostor ili situacije koje mogu da izazovu panični napad – izazvan idejom da smo na otvorenom i da, ako nam pozli, niko nam neće ukazati pomoć, te ćemo poludjeti ili umrijeti.
Ljudi vremenom počnu da izbjegavaju sve situacije gdje može doći do reakcije okidanja paničnog napada, do te mjere da ne napuštaju sigurnost svog doma kad god je to moguće. Približno jedna trećina ljudi koja iskusi panične napade razvije agorafobiju, najčešće iz straha da se napad može ponoviti na javnom mjestu. Njen opozit – strah od zatvorenog i skučenog prostora iz kog je izlaz težak ili nemoguć, naziva se klaustrofobija.
Kinofobija – strah od pasa
Strah od pasa (kinofobija) najčešće nastaje kao posljedica prethodnih ličnih loših iskustava sa psima, kao što je ujed ili napad psa, gdje se strah generalizuje na sve pse.
Smatra se da je kinofobija jedna od najčešćih fobija koje kao fobični objekat imaju životinje, a čak 36 odsto pacijenata koji traže pomoć kako bi se izborili sa svojim fobijama plaše se pasa, čak i mačaka. Ova fobija podjednako je zastupljena kod oba pola.
Astrafobija – strah od grmljavine
Astrafobija – to jest, strah od grmljavine, poznat je i kao brontofobija, tonitrofobija i keraunofobija. Predstavlja iracionalan strah od munja i grmljavine, a od nje mogu da pate čak i životinje!
Za razliku od “običnog” straha od grmljavine, astrafobičari osjećaju intenzivan strah čak i kada je opasnost za udar groma svedena na minimum, pri čemu razvijaju snažne fobične reakcije koje mogu da uključuju drhtanje, plakanje, preznojavanje, čak i panične napade.
Tripanofobija – strah od injekcija
Tripanofobija ili strah od injekcija, kao i mnoge druge fobije, često se ne tretira psihoterapijski iz prostog razloga što ljudi razviju mehanizme maksimalnog mogućeg izbjegavanja svih situacija koje mogu da “okinu” fobičnu reakciju. Ova fobija može da uključuje ne samo strah od igala, već i od drugih medicinskih procedura koje uključuju igle, čak i oštre predmete.
Strah od oštrih predmeta takođe ima svoje mjesto među fobijama, a naziva se enetofobija (zbog terminološke sličnosti, treba je razlikovati od emetofobije koja predstavlja iracionalan strah od povraćanja).
Socijalna fobija
Najjednostavnije rečeno, socijalna fobija je strah od socijalnih situacija. Može postati toliko sveprožimajuća, da oni koji od nje pate počnu da izbjegavaju događaje, mjesta i situacije gdje se nalaze drugi ljudi i gdje postoji mogućnost da eskalira u panični napad. Socijalnu fobiju treba razlikovati od straha od javnog nastupa.
Socijalnu fobiju karakteriše prekomjeran, specifičan i dosljedan strah ili izbjegavanje socijalnih situacija, a uključuje i izbjegavanje upotrebe javnih toaleta, jedenja u javnosti ili bilo kojih sličnih aktivnosti u prisustvu drugih ljudi.
Pteromerhanofobija – strah od letenja
100 puta je veća vjerovatnoća za fatalan ishod automobilske u odnosu na avionsku nesreću, a procenat preživljavanja avionske nesreće iznosi čak 95.7 odsto. Strah od letenja zapravo predstavlja strah od potencijalne avionske nesreće sa fatalnim ishodom. Može biti mješavina više drugih fobija: klaustrofobije (strah od zatvorenih i skučenih prostra) i akrofobije (strah od visine), ali i agorafobije.
Oni koji pate od pteromehanofobije pomoć traže onda kada su suočeni sa čestim ili dugim letenjem, a terapija koja uključuje izlaganje ima ogroman uspjeh u tretmanu prevazilaženja ovog straha.
Mizofobija – strah od bacila i prljavštine
Mizofobija ili strah od bacila, bakterija, virusa i prljavštine usko je povezana sa opsesivno-kompulzivnim poremećajem, a najčešće se ispoljava kroz opsesivno pranje ruku i korišćenje sredstava za dezinfekciju.
Mizofobija može značajno uticati na svakodnevni život, a njeni uzroci još uvijek nisu dovoljno rasvijetljeni. Osim sa opsesivno-kompulzivnim poremećajem, često se sa razlogom povezuje i sa hipohondrijom – neurotskim strahom od bolesti.
