Mnogi je nazivaju savremenim Kosovskim bojem, gigantom u tijelu patuljka, zagađivačem od kojeg je lijepo živjela svaka porodica na sjeveru Kosova.
Skupština Kosova usvojila je prije desetak dana Zakon o Trepči, prema kojem 80 odsto kapitala ovog kombinata pripada državi Kosovo, a 20 odsto zaposlenima u tom kombinatu, zbog čega je reagovala Vlada Srbije i “poništila” odluke Prištine.
Historija
Rudnik Trepča je sjeveroistočno od Mitrovice, u južnom djelu Kopaonika. Eksploatacija rudnika u Trepči počela je u 14. vijeku. Dolaskom Turaka rudnik se gasi sve do završetka Prvog svjetskog rata, kada su od 1924. do 1926. engleski istraživači otkrili da se u Starom Trgu nalazi najveće nalazište rude olova, cinka i srebra u Evropi.
Na osnovu tih istraživanja, u okviru akcionarskog društva iz Londona „Selection trust LTD“, kojem je Rade Pašić, sin višestrukog ministra i predsjednika tadašnje vlade Nikole, prodao isključivo pravo na istraživanje, formira se 9. decembra 1927. preduzeće „Trepča Mines Limited“. Svečanom otvaranju prisustvovali su kralj Aleksandar i knez Pavle 10. oktobra 1930. Iste godine počinje i proizvodnja u rudniku.
Od Kraljevine Jugoslavije engleski istraživači dobili su koncesije i izgradili rudnik, flotaciju i rudarska naselja, u koje su doveli najbolje rudare iz rudnika Sjeverne i Južne Amerike. Trepča je ubrzo postala popularna u čitavoj Kraljevini Jugoslaviji, pa je hiljade mladića pohrlilo iz Like, Crne Gore, Hercegovine, Dalmacije, Bosne i svih krajeva na Kosovu kako bi dobili posao.
Koliko je Trepča bila važna za Treći rajh tokom Drugog svjetskog rata, kazuju i pretpostavke po kojima je iz tog rudnika vađeno čak 40 odsto olova za potrebe Hitlerove ratne industrije.
Jedno od najvećih nalazišta olova i cinka u Evropi imalo je 1999. prihod od 200 miliona dolara, dok danas ima dug od oko 150 miliona eura. Trepča je jedina kompanija pod administracijom Unmika na Kosovu jer je Kosovska poverilačka agencija preuzela upravu, koja je po proglašenju nezavisnosti praktično povjerena Kosovskoj agenciji za privatizaciju. Do 2006, cijelom Trepčom je rukovodio jedan Unmikov direktor. Potom je rukovođenje povjereno lokalnom menadžmentu – Srbinu na sjeveru, a Albancu na jugu. Trepča – sjever i Trepča – jug funkcionišu kao dvije odvojene firme, s dva žiro-računa i dva menadžmenta.
Rudnici
U vlasništvu Trepče je više od 30 rudnika, od kojih su svega četiri na teritoriji s većinskim srpskim stanovništvom. Kompanija Trepča – sjever ima finansijski samoodrživu proizvodnju uz punu likvidnost i pravovremeno servisiranje finansijskih obaveza, a rudarska proizvodnja je u posljednjih 10 godina udvostručena.
Minerali
Prema procjenama Svjetske banke, vrijednost mineralnih rezervi na Kosovu je 13,5 milijardi eura, a udio rudnika olova Trepče u njima je tri milijarde eura. Preostali kapacitet rude je navodno oko 29 miliona tona, od čega 999.000 tona čini olovo, 670.000 tona cink, a 2.200 tona zlato.
Bebe sa olovom
Stanovnike u Mitrovici ne napušta optimizam pa se tako šale da je dobro što Trepča ne radi u punom kapacitetu jer vazduh nije više zatrovan. Tako su se u grad vratile ptice i manje je slučajeva rođenja beba sa olovom u krvi. Mitrovčani se nadaju da im grad više neće biti najzagađeniji u Evropi.
