Ona je podignuta 1573/1574. godine od strane slavnog vojskovođe Osmanskoga Carstva Gazi Mehmed Paše koji je učestovao na mnogobrojnim bojnim poljima Osmanske Imperije. Zvanje “Gazi- pobjednik” dobio je poslije pobjeda na bojnim poljima Grčke, Hrvatske i Mađarske.
Gazi Mehmed Paša pored ostalog za svog života ostavio je mnogo vakufskih(fondacijskih) zadužbina i hajrata(korisna dijela). U gradu Prizrenu pored džamije podigao je i hamam(javno kupatilo), medresu(srednja vjerska islamska škola), turbe (mauzolej), mekteb (niža vjerska škola), dershanu(manji amfiteatar). Turbe je podigao u sklopu džamije sa željom da tu bude ukopan, ali je turbe ostalo prazno, pošto je poginuo na bojnom polju kod Kizanluka 1596 godine, gdje je i ukopan, a sada je u turbetu smještena biblioteka sa starim orientalnim rukopisima, u kome se nalazi oko 200 kitaba (knjiga) na arapskom, persijskom i osmanskom (turskom jeziku).
Tu se nalazi i rukopis Kur’ana od 1312. godine od posebnog značaja. Gazi Mehmed Pašina medresa je najstarija medresa ne samo Prizrena, nego i Kosova, koja je bila aktivna radom sve do 1947. godine kada je i ukinuta od strane komunističkih vlasti bivše Jugoslavije. Gazi Mehmed Paša bio je na mnogim istaknutim položajima Osmanskoga Carstva. Bio je jedno vrijeme valija(namesnik) Erzuruma, Nigebola, 1543. godine kraće vrijeme i Bosanski valija, kao i beglerbeg (vojni komandant) Smedereva. U vreme gradnje Bajrakli džamije Prizrena bio je na položaju sandžakbega (nižeg namesnika) Čustendila u Bugarskoj. U Budimu je podigao hamam, konak(prenočište) i dvije tekije (zavije), a u Beogradu je podigao džamiju i medresu.
Bajrakli džamija za muslimane grada Prizrena je od izuzetnog značaja. U njoj se održavaju sva vjeske aktivnosti povodom značajnih mubarek (blag) dana, mjeseca Ramazana, Bajramskih blagdana, pored redovnih pet vakat (vremenskih) namaza (molitve) i džuma namaza petkom, koja se redovno klanjaju od početka gradnje džamije 1574. godine sve do današnih dana 2015. godine. U narodu je poznata pod imenom Bajrakli džamija, pošto od prvih dana svoga postojanja, na jarbolu njene vitke munare podizao se vjerski islamski bajrak za vrijeme mubarek dana i Bajramskih blagdana, tradicija koja se i dan danas nastavlja. Pored ostalog, prvo se kandilji(svetla) pale na njenoj munari, koja potom služi kao znak i ostalim džamijama za označavanje prestanka posta i vrijeme nastanka iftara i akšam namaza za vreme meseca Ramazana..jpg)
U njoj se redovno uči hadžijska dova, a o od Bajrakli džamije se vrši ispračaj hadžija Prizrena povodom odlaska na Hadž svake godine. Tu se i za vrijeme Ramazana uči redovno mukabela, a takođe se izvode i vjerski programi povodom mubarek dana od strane učenika medresa i imama Prizrena u organizaciji Odbora Islamske Zajednice Prizrena.
Iznad ulazne kapije džamije stoji natpis na kome pored ostalog na osmanskom(turskom) jeziku stoji» da je podignuta ova džamije 981. godine po hidžri, od strane Gazi Mehmed Paše, koji nije podigo ovu džamiju za šuhret (ljepotu), nego za ime Boga, da služi šeher Prizrenu». O izgradnji Bajrakli džamije imamo i dva rivajeta ( priče) kod naroda:
Prvi rivajet (priča): “Za vreme izgradnje džamije bilo je puno radnika koji su radili na izgradnji, ali uslijed vrućih ljetnjih dana tokom izgradnje, muku su trpili sa nedostatkom mjesta za gusul (kupanje), i potom uzimanja abdesta za klanjanje redovnih pet vakat namaza. Pošto je uvideo ove nedostatke Gazi Mehmed Paša je prekinuo izgradnju džamije, i dao nalog da se prije podigne hamam, pa se tako i pristupilo, i poslije izgradnje hamama, mnogo je lakše tekla i izgradnja džamije, pošto su sada mladi radnici imali tada i potpune higijenske uslove, tokom gradnje“.
Drugi rivajet (priča): „Prije gradnje džamije Gazi Mehmed Paša je u njenoj avliji(dvorištu) ukopao prigodan dio nakita i zlata, koji bi služio za izuzetne prilike povodom vremeskih nepogoda, rata, zemljotresa koji bi pogodili džamiju. Tako da je jednom prilikom nastradala prilično džamija uslijed munja i grmljavina, i da joj munare srušeno, tako da je jednon redovnom vjerniku koji je klanjao pet vakat namaza u Bajrakli džamiju, sanjao tri noći redom, da u određenoj lokaciji u sklopu dvorišta džamije nalazi se zatrpano i sakriveno zlato. Svoj san je ispričao imamu džamije, i on je sa ostalim džematlijama pristupio iskopavanju te lokacije, i tu su pronašli sakriveno zlato, i sa njime renovirali i obnovili ponovo pogođenu Bajrakli džamiju“.
Bajrakli džamija prostire se na ukupnoj površini od 1.907m2, od toga unutrašnjost džamije zauzima 771 m2 i prostranog dvorišta od 1.136 m2, za vrijeme klanjanja Bajramskih namaza može primiti do 1000 musalija (klanjača). Ima jedno centralno kube (kupola), u kojim su redom nanizani čupci koji proizvode prirodnu akustiku džamije. Ukupno u unutrašnjosti džamije ima 27 prozora različitih dimenzija, jedna ulazna kapija (vrata), dok u haremu (dvorištu) džamije ima 2 kapije (vrate), prednja i zadnja . Mihrab (mjesto sa kojeg imam predvodi zajednički farz namaz(molitvu), i mimber (mjesto na kojem imam održava hutbu(propovjed) za vrijeme namaza džume (petkom) i Bajrama) džamije su izrađeni od posebne vrste materijala, nalik mekog mermera. Iznad mimbera stoji jedna veoma lijepa levha (ram sa kaligrafijom, rukopisom na arapskom jeziku), sa natpisom „Bismilahirrrahmarirrahim“ ( U ime Allaha,Milostivog, Samilosnog).
Čurs (katedra na kojim imam (hodža) održava vjerska predavanja prije džume i Bajram namaza) je izrađen od drveta, rad neumornog neimara hađi Ramadana Ređeplarija. Mahfil (čardak) je izgrađen od vrste drveta dugotrajnog i lijepog raspona. Unutar džamije postoje i dva velika sata od osmanskoga doba, i jedan sat novijeg doba nalik na one stare. Pored toga na unutarnjim zidovima džamije stoje i 8 karakteristčne levhe sa kaligrafijom (ram sa arapskom rukopisom) koji se po tradiciji nalaze u mnogim džamijama širom islamskog svijeta. S’desne i lijeve strane nalaze se dvije posebne prostorije u kojima za vreme Ramazana klanjaju uglavnom žene muslimanke.
Godine 1993-1994., pod vođstvom imama Bajrakli džamije Reshat ef. Međitija u kordinaciji sa Odborom Islamske Zajednice Prizrena i besprekorne pomoći džematlija Prizrena izvršena je kompletna sanacija i renovirana potpuna Bajrakli džamija i danas možemo slobodno reći da cjelokupan kompleks Gazi Mehmed Pašine- Bajrakli džamije sa haremom, medresom, bibliotekom, turbetom, dershanom i zgradom Odbora Islamske Zajednice ili Vakufa Prizrena, služi kao “per exellens“ ili primjer najuređene i najljepše džamije, ne samo u Prizrenu nego i na Kosovu. Slobodno mogu je uporediti sa kompleksom Gazi Husrevbegove džamije u Sarajevu. Kad smo kod kompleksa ne mogu a da ne napomenem i 9 postojećih česmi u haremu džamije koja teku danoćno, i koja su sve do izvjesnog vremena imala svoj poseban dovod vode još od gradnje džamije, koja je sada nažalost još od prije rata ukinuta i uključena u gradski vodovod, tako da kad se prije dešavala neka havarija ili kvar na gradskom vodovodu, cijeli se grad Prizrena snadbijevao sa vodom od ovih 9 česma u sklopu harema Bajrakli džamije, sve dotle dok se ne otkloni kvar na gradskom vodovodu.
Pored toga Bajrakli džamija ima i svoj historijski značaj za albanski narod, tako da grad Prizren sa kompleksom Prizrenske Lige, je nalik na “Meku” za albanski narod u cjelini, pošto su tu načeti temelji preporoda i nacionalno osvešćenje Albanaca kojim je kasnije 1912. godine, prilikom pada Osmanske Imperije, krunisana i proglašenjem nezavisnosti Albanije.
Trebam napomenuti da je značaj Prizrenske Lige dalekosežan, sabor je održan kao odgovor na odluke Berlinskog Kongresa koji je priznao nezavisnost Crne Gore i Srbije i pripajanje Bosne i Herecegovine Austrougarskoj Imperiji. Proširenje granica Crne Gore, Srbije, Bugraske i Grčke išlo je na uštrb prekrajanja djelova Osmanske Imperije koja su bila nastanjena vijekovima sa albanskim stanovništvom u većini, kao i turskom, srpskom, bošnjačkom i romskom stanovništvom u manjini.
12. juna, 2007. godine, usled proslava dana Prizrenske Lige, Islamska Zajednica Kosova sa njenim muftijom na čelu Naim ef. Ternavom, oktrila je spomen ploču na ulazu u Bajrakli džamije, sa natpisom na sljedečim jezicima: albanskom, turskom, bosanskom, srpskom i engleskom, u kome stoji:
“U ovoj džamiji je održan Sabor Prizrenske Lige 10. juna, 1878. godine”
Ima se još puno šta reći i napisati o Bajrakli džamiji, ali usled karaktera teksta, to su samo neki akcenti o Gazi Mehmed Pašinoj džamiji ili u narodu poznate pod imenom Bajrakli džamija.
Upotrebljena literatura:
1. Vırmiça, Raif “Prizren camileri”, Prizren, 1996
2. Miftari, Faik “Pakës dritë për Kosovën”, Prizren, 2001
Faik Miftari
