Azem Vllasi, nekadašnji prvi čovjek jugoslovenske omladine, akter je mnogih bitnih događaja u novijoj historiji. Bio je blizak sa mnogim čelnicima nekadašnje Jugoslavije, sada je advokat u Prištini.
Vllasi, koji je bio jedan od najvažnijih političara sa Kosova u trenutku raspada Jugoslavije, bio je politički savjetnik institucija Kosova, a sada se u kosovskoj javnosti najviše pojavljuje u svojstvu političkog komentatora. Pregovore između Beograda i Prištine vidi kao neophodne i kaže da su oni doprinijeli izvesnom relaksiranju odnosa. Kaže da je urađeno mnogo toga kako bi se smirile tenzije i poboljšao život građana, ali da je to stalo. Vlasi u eksluzivnom intervjuu za Ekspres, napominje da to sve neće biti moguće dok se ne rješi statusno pitanje Kosova.
– Običan narod nije politički ostrašćen niti podjeljen. Nema tenzija ni u međuetničkim odnosima. Srbi i Albanci ponajviše sarađuju u biznisu. Političari se svađaju preko medija i u parlamentu, ali ne može se reći da su u neprijateljskim odnosima – kaže Vlasi, koji je trenutno i savjetnik u Ministarstvu spoljnih poslova Kosova.
Kako vidite današnje odnose Beograda i Prištine? Hapšenje Ramusha Haradinaja pokazalo je koliko je lako da se destabilizuje cio proces normalizacije odnosa Srbije i Kosova, koji inače ide sporo i mukotrpno. Koliko još ovakvih slučajeva čeka negdje u mraku da se pojave i da zakoče ceo proces? Ili treba nešto da se uradi na obje strane da takvi skriveni slučajevi izgube na značaju?
– Dok Srbija drži neke skrivene potjernice za građane Kosova iz perioda oružanih sukoba (1998-1990), iako je prošlo 18 godina od tih događaja, i tako “puca iz mraka”, ne može biti jasno na čemu smo u odnosima sa Srbijom. Za sudsko procesuiranje osumnjičenih iz tog vremena imamo tri sudske nadleznosti: Haški tribunal za ratne zločine, gdje je i Haradinaj već procesuiran i to je završeno. Zadržavanje Haradinaja i držanje otvorene potjernice protiv njega sračunato je na njegovo maltretiranje, i to iz inata, zato što se borio za oslobođenje Kosova. Inače, nema nikakve šanse ni pravnih razloga da ga Francuska izruči Srbiji. Zatim, mi imamo i domaće sudove (uz pomoć sudija i tužilaca misije EULEX), koji su već procesuirali više slučajeva, i sada imamo i Posebno vijeće, koje će takođe procesuirati slučajeve iz toga vremena. Bilo bi dobro da se pred sudovima Srbije procesuiraju oni građani Srbije koji su tokom tih događaja vršili zločine na Kosovu.
Proces dijaloga trebalo je da pomogne normalizaciji odnosa. Šta vidite kao problem i kako je misljenje u Prištini o ovim pregovorima? Jesu oni uspijeli?
– Dijalog je neophodan i on je doprineo izvjesnoj relaksaciji odnosa između Srbije i Kosova. Ali dok srpska strana ne shvati i prihvati da je to dijalog za normalizaciju međudržavnih odnosa, dakle da je Kosovo država, sve to svodi se na foliranje.
Jedno od najkrupnijih pitanja u dijalogu jeste formiranje zajednice srpskih opština i sprovođenje Briselskog sporazuma. Poslije toga sve izgleda kao da je stalo. Vi lično niste imali primedbu na sporazum, obje strane su ga potpisale, osim što ste rekli da je sporazum trebalo da sklopi Vlada ili Skupština a ne premijer. Zašto svi imaju rezerve prema tom sporazumu i ustežu se da ga sprovedu?
– Već imamo ustavne i druge mehanizme preko kojih kosovski Srbi komotno mogu da ostvaruju prava koja im pripadaju i poboljšaju svoj položaj. Imamo deset opština sa srpskom većinom, a sa nivoa lokalne vlasti najbolje se može uticati na poboljšanje života građana u lokalnoj zajednici. Formiraće se i asocijacija tih opština da bi one mogle bolje da sarađuju po nekim specifičnim pitanjima. Naravno, u okviru ustavnog sistema Kosova. Ali namjera Srbije jeste nešto drugo: da nam tu zajednicu podmetnu kao “kukavičje jaje”, da preko nje kosovske Srbe etnički i teritorijalno odvoji od našeg ustavnog sistema i veže ih za Srbiju. To neće proći. Ovdje nema mogućnosti da se imitira “bosanski scenario”, odnosno Republika Srpska. Formiranje te zajednice u isključivoj je nadležnosti Vlade Kosova, u saradnji sa predstavnicima Srba u institucijama Kosova i opštinama sa srpskom većinom. Jer, to je unutrašnje pitanje Kosova, pošto je riječ o kosovskim opštinama, i Srbija tu nema nikakvog posla.
