Osnivač pokreta Samoopredjeljenje i kandidat za novog kosovskog premijera, komentarišući neformalni sastanak predsjednika Srbije i Kosova Aleksandra Vučića i Hashima Thaçija u Briselu sa visokom predstavnicom EU Federicom Mogherini.
*Pojedini mediji u Prištini tvrde da je postignut dogovor o formiranju nove vlade i da će Ramush Haradinaj biti novi premijer. Da li su takvi navodi tačni?
– Prvo, to bi bio nastavak starog režima protiv volje naroda Kosova, koji je glasao za promjene. Drugo, ako nova parlamentarna većina zavisi direktno od Srpske liste, odnosno Vučića, onda bi ta vlada imala dva glavna grada, Prištinu i Beograd, i onda će to Kosovo staviti u nevjerovatnu političku krizu, neviđenu od poslijeratnog perioda. Pokret Samoopredjeljenje je sada najveća politička stranka na Kosovu. Vjerujemo da ova velika nada građana, nakon povratka smelosti u njima da biraju promjene koje svi volimo, treba da bude krunisana ne samo novom Skupštinom, nego i novom Vladom, vođenom od strane Samoopredjeljenja, kao socijaldemokratske partije.
*Sa kojim političkim snagama bi vaš pokret bio voljan da formira vladajuća koaliciju?
– U prvom redu ćemo razgovorati sa strankama koalicije koju čine Demokratski savez Kosova (LDK), Alijansa za novo Kosovo (AKR), Alternativa i Pokret za pravdu, ali i sa pojedinim poslanicima koji su u sklopu koalicije PAN.
*Šta mislite o politici Srpske liste? Da li je Srpska lista poželjan partner ako Samoopredjeljenje formira vladajuću koaliciju?
– Nažalost “Srpska lista” je produžena ruka vlastima Srbije. Ona se mnogo više zalaže za interese zvaničnog Beograda, odnosno lične moći Vučica, nego za Srbe na Kosovu. Funkcionišu kao osoblje ambasade Beograda na Kosovu a ne kao političari koji u skladu sa svojim ubeđenjima predstavljaju Srbe u institucijama Kosova. “Srpska lista” deformiše i volju srpskih građanana Kosova i pravi ogroman pritisak na njih. Srbi sa Kosova treba da predstavljaju sebe. Oni imaju pravo na dostojan život u zajedničkoj Republici Kosovo. Otvoreni i demokratski dijalog sa njima biće naš prioritet. U tom kontekstu razmotrićemo i njihovo zastupanje u Vladi kako to garantuje naš Ustav i naši zakoni. Ali potrebna nam je društvena integracija manjiskih zajednica putem razvoja i ravnopravnosti a ne samo institucionalna integracija putem raznih privilegija, koja kakva je do sada bila, u većoj mjeri proizvodi korumpirane političare u ime zastupanja njihovih nacionalnih interesa, umjesto zalaganja za bolji život za svoje sunarodnike. Srbe i Albance treba da vidimo i u njihovim društvenim ulogama, privrednoj delotvornosti itd. Kad Srbin iz Raniluga studira u Gnjilanu i Albanac iz Vučitrna radi u Zvečanu, kad ljudi različitih nacionalnosti radi u jedinstvenoj policiji, opštini ili sudu u Mitrovici, onda je to napredak, razvoj i garant mira, od koga imaju interes i Srbi sa Kosova, a ne hegemonistički monoetnički projekti, kao što je Zajednica srpskih opština zvaničnog Beograda na Kosovu, koja je garant buduće destabilizacije Kosova i regiona od strane Srbije, od čega nemaju interes ni Srbi sa Kosova. Ja tražim rješenje za razne probleme svih nas na Kosovu koji su uglavnom socio-ekonomske prirode, dok uglavnom za Beograd upravo problemi predstavljaju rješenje jer time se on eksponira kao faktor u napetim situacijama.
*Vaš pokret oštro kritikuje Briselski sporazum. Koji su, prema vašem mišljenju, najproblematičniji elementi tog sporazuma?
– Zajednica opština sa srpskom većinom obuhvata 10 opština gdje bi oni koji nisu Srbi (četvrtina stanovništva tamo) postali građani drugog reda. Član 9. tog sporazuma kaže da će Zajednica promovisati samo interese Srpske zajednice. Ona će biti zakonski entitet posebnog karaktera, imaće svoju malu Skupštinu sa 30 članova, izvršno vijeće sa sedam članova, predsjednika i zamjenika predsjednika, zastavu i simbole, svoju upravu, četiri opštine na sjeveru kao svoje jezgro, pune nadležnosti za ekonomiju, socijalne usluge, urbanistički i seosko planiranje itd. Aprila 1991. stvorena je Zajednica 14 srpskih opština u BiH a već u januaru i februaru sljedeće godine ona se otcepila i usvojila poseban ustav. Srbija očigledno želi bosnizaciju Kosova. Dosadašnji dijalog koji je vođen sa Srbijom nije postavio nikakve uslove Srbiji, a razgovarano je o unutrašnjim pitanjima Kosova. Sledivši to, ishod nije mogao biti pravedan. Zašto nisu onda razgovarali i o Preševu, Bujanovcu i Medveđe? U principu nismo protiv dijaloga, nego smo protiv dijaloga bez principa, koji Kosovo pretvara u temu a Srbiju na tu koja određuje agendu te teme. Srbija duguje mnogo Kosovu i treba da ispuni niz uslova. U ovakvom stanju u kojem smo se našli, bez potvrđenog političkog subjektiviteta i državnog suvereniteta, putem ovog asimetričnog dijaloga, Srbija će postati sve gora a situacija na Kosovu otežana. Ovaj dijalog stvara utisak normalizacije odnosa, ali u suštini samo produbljuje antagonizme, segregaciju i etničke podjele. Mi namjeravamo da prvo obrazujemo istražnu parlamentarnu komisiju tokom koje će se ispitati osnova, postupak, procesi, okvir na kojima su zasnovani Briselski sporazumi, čija je implementacija ionako nije uspjela u najvećem broju slučajeva.
* Takođe se protivite briselskom dijalogu. Na koji način taj proces treba da bude vođen u budućnosti?
– Smatram da kao Vlada Republike Kosovo imamo potrebu da prije svega otvaramo dijalog sa Briselom o dijalogu sa drugim zemljama Balkana, uključivši tu i Srbiju, dakle jedan „dijalog o dijalogu“, dijalog Kosova sa Evropskom unijom o dijalogu Kosova sa susjednom Srbijom. Dogovori u Briselu su potpisani avgusta 2015, kada je Skupština Kosova bila na odmoru. Proces nije bio transparentan i Vlada nije smatrala da mora da odgovara Skupštini. Kosovo je parlamentarna republika a prošle vlade su htjele vlast bez republike. Nama treba jedan nacionalni konzensus o dijalogu sa Srbijom. Tim više što ne bismo želili da imamo jednu opoziciju kao što smo mi to bili.
* Države EU, naročito Njemačka, kao i zvaničnici Unije, nedavno su naglasili da “neće biti prekrajanja granica na Balkanu”. Kako gledate na takve izjave?
– Država Srbija ugrožava te granice, ne samo na Kosovu ili u Bosni nego i šire. Raspad Sovjetskog Saveza je rezultirao jednim velikim oktopodom. Ruska Federacija je glava ovog oktopoda, dok su kraci Bjelorusija, istočna Ukrajina, Gruzija, Pridnjestrovlje, Kirgistan, Jermenija, Abhazija i Južna Osetija. Rušenje Jugoslavije rezultirao je malim oktopodom, ili, bolje rečeno, jednim “kvadripodom”. U ovom slučaju glava “kvadripoda” je Srbija, a Brisel želi da odvaja “kvadripod” od oktopoda. Ali “kvadripod” insistira u svojim nastojanjima rekavši Briselu da “ukoliko želite da se distanciram od moje oktopod majke, onda mi pomozite mi da ojačam svoje krake na Balkanu”. U Bosni, Srbija ima Republiku Srpsku, u Crnoj Gori ima snažne neokonzervativne opozicione strukture, na Kosovu ima kontrolu nad sjevernim djelom i enklave, donekle dirigovane od državnih struktura Srbije, dok se u Makedoniji uticaj vrši preko Srpske pravoslavne crkve i vođe VMRO-DPMNE-a. Ono što Srbiji nije pošlo za rukom da brže ostvari tokom rata, želi da postigne sporo u miru. Znači, postoji “dupla imitacija”, s jedne strane Vučić imitira Miloševića, njegove ciljeve i taktike, plašeći Zapad Šešeljom, a sa druge strane javlja se imitacija Putina u smislu satelitskih kvazidržava po susjednim zemljama. Ova dupla imitacija neće dovesti do dugoročnog mira i stabilnosti na Balkanu. Naprotiv. Kao nova Vlada Republike Kosovo, osnažićemo i državu Kosovo i saradnju sa međunarodnim faktorima, sa EU, NATO i SAD, kojima smo zahvalni za njihovu podršku i pomoć koju su nam pružili. Francuski i njemački republikanizam kao uređenje političkog sistema zajedno sa socijalnom državom kontinentalne Evrope su model koji težimo.
* Šta očekujete da će biti konačan ishod procesa normalizacije odnosa između Beograda i Prištine?
– Takozvana “normalizacija odnosa” nikada nije jasno i tačno definisana. Ne samo što da pod normalizacijom odnosa između Kosova i Srbije, albanski, srpski i međunarodni političari i razni diplomate misle o različitim stvarima, nego se dosadašnja normalizacija odnosa odvijala na štetu normalizacije same države Kosovo. Kosovo i Srbija i dalje nisu normalne države. Stoga, umjesto da jurimo u pravcu međusobnog dijaloga, nama je potreban period za normalizaciju Kosova, kako bismo učinili prve korake u pravcu razvoja i stvarne državotvornosti, zapošljavanja i pravde. Početak normalizacije Kosova biće dobar i za Srbiju jer će ona početi da se oslobađa svojih apetita prema Kosovu. Takođe, ova normalizacija ne samo što će se brzo prevesti i na normalizaciju odnosa sa Srbijom nego će se stvoriti uslovi i za napredovanje dijaloga Kosovo-Srbija na novom nivou – dobrosusjedskih odnosa, baziranog na evropskoj praksi. Na kraju krajeva to treba da bude i namjera, kao službena dužnost gospodina Johanesa Hana, komesara EU za susjedsku politiku i pregovore o proširenju. Znači, treba da prelazimo sa nedefinisane normalizacije odnosa na dobro susedstvo i evropske integracije. U svijetlu integracije i učlanjenja u EU, demokratizuju se i razvijaju se Kosovo i Srbija, a potom će se normalizovati odnosi, odnosno oni će se evropeizirati.
* Kako ocjenjujete govor novog srpskog predsjednika Aleksandra Vučića na nedavnoj proslavi inaguracije?
– Hana Arent bi rekla da se djelo zamjenjuje ponašanjem a govor gestovima. Nisam pratio njegov govor, ali od toga što sam čitao poslije, izgleda da je bio nastavak priče u prvom licu ‘umjerenog političara’ koji ponavlja da je njegova vlast faktor stabilnost na Balkanu, za demokratsko društvo, neutralna na geopolitičkoj sceni između Rusije i Zapada. Sve suprotno sa stvarnim stanjem u Srbiji.
* Da li je Kosovo sposobno da se izbori sa izazovima, poput borbe protiv korupcije, koja je “goruće pitanje”?
– Borba protiv korupcije je deo 40 naših mjera kada budemo na vlasti. Mi ćemo doneti konkretni zakon o procesu dekriminalizaciji i proceni tužioca i sudije. Imaćemo veći broj tužioca i sudija, istovremeno pruživši im veću bezbjednost i bolje plate – za sada samo dva odsto budžeta ide za pravdu. Imaćemo veći broj stručnih saradnika za tužioce i sudije, jer trenutno imamo pola miliona neriješenih predmeta po ormarima pravosuđa. Donećemo i zakon protiv mafije, kojim ćemo predvideti posebne antimafija jedinice tužilaštva i komore sudova u Republici Kosovo. Tolerisanje balkanskih autokratskih, korumpiranih i kriminalnih političkih elita zarad političke stabilnosti je bilo antiproduktivno. A stabilnost je oduvijek stabilnost vladajućeg reda. Nužno je da bez odlaganja kao region krenemo ka pravdi i razvoju, ka ravnopravnosti i zapošljavanju. Vlada Samoopredjeljenja biće regionalni primer u borbi protiv kriminala i korupcije, kao što se to dokazalo u slučaju lokalne vlasti u opštini Priština.
* Vaš pokret se protivi sporazumu o demarkaciji granice sa Crnom Gorom. S druge strane, EU insistira na ovoj ratifikaciji, kao preduslovu da Kosovo dobije viznu liberalizaciju. Kako može biti riješen ovaj problem?
– Što se tiče demarkacije, ovdje se ne radi o demarkaciji granice ili obilježavanju granica, nego je učinjena promjena granice. Prvo se granica zacrta na karti, radi se delimitacija, a potom se to utvrđuje u prirodi. Ovaj postupak, u ovom slučaju, nije ispoštovan uopšte. Treba imati postupak delimitacije prije demarkacije. Za to nam nije kriva Crna Gora. Krivicu snosi Državna komisija o demarkaciji granice, odnosno gospodin Murat Meha i oni koji su potom stavili pečat na takvom dokumentu sa svojim potpisima u Beču, 26. avgusta 2015. (Hashim) Thaçi i (Skender) Hyseni. Mi ćemo ispitati šta se sve desilo u čitavom postupku, jer je bilo uvrnutih premisa i kršenja postupaka i pogrešnih rezultata. I odmah tokom prvog mjeseca stupanja na vlast, u stvojstvu vlade Republike Kosovo, uspostavićemo kontakte, i uputiću pismo zvaničnoj Podgorici kako bismo započeli bilateralne razgovore radi razjašnjenja i uređenja ovog pitanja. Nikako ne želimo pogoršavanje odnosa sa Crnom Gorom, naprotiv. Mi želimo da sa Crnom Gorom imamo dobre odnose. Takođe i sa Srbima, ali Vlast u Srbije je protiv nas. Za viznu liberalizaciju, treba, takođe, da napredujemo u domenu vladavine prava i borbi protiv korupcije i kriminala.
