Dojče vele: Dobrovoljci iz Albanije odlazili su avionom u Tursku, a odatle u Siriju. Šta se zapravo odigrava na tursko-sirijskoj granici?
Gido Štajnberg: Odlazak Albanaca u Tursku i zatim u Siriju nije neko veliko iznenađenje. Postoji veliki priliv evropskih boraca iz svih mogućih zemalja – Njemačke, Velike Britanije, Francuske, ali i iz Bosne i Hercegovine, sa Kosova, iz Austrije, Belgije. Postoje gradovi u kojima ti regruti mogu bez problema da uspostave kontakte sa ljudima koji ih onda brzo prebacuju preko sirijske granice. Pridošlice tamo obučavaju i raspoređuju, po želji, u različite grupacije. To je fenomen koji nam je poznat već skoro dvije godine.
Da li se obuka vrši u Turskoj ili u Siriji?
Obuka se obavlja u Siriji. Turska je samo tranzitna zemlja i mjesto za povlačenje. Veliki problem je u tome što je u posljednjih nekoliko godina Turska te aktivnosti uglavnom odobravala. Posljednjih nekoliko mjeseci Ankara pokušava da ograniči bar one najgore grupe. Ipak, Turska je, ukupno gledano, dio problema, a ne dio rješenja.
Fenomen je relativno nov za Albaniju, ali je poznat sa Kosova, iz Makedonije i Bosne i Hercegovine. Koliko su društva na Balkanu tome sklona?
Sa Balkana u Siriju odlazi dosta ljudi. To se manje vidi po apsolutnim brojevima. Gledajući tako, iz Evrope u Siriju najviše boraca odlazi iz Velike Britanije, Francuske i Njemačke. Ako, međutim, uzmemo u obzir broj dobrovoljaca po glavi stanovnika određene zemlje, onda su na samom vrhu manje zemlje: Belgija, Austrija i Danska, kao i BiH. Vehabije u Bosni i Hercegovin, misionari i propovjednici, tamo su prisutni u posljednje dvije decenije, pa to nije nikakvo iznenađenje. Slično se može reći i za Kosovo i nešto manje za Albaniju.
Kako funkcioniše mreža, koje metode se koriste za regrutovanje?
Ima dosta različitih pristupa. Postoje ljudi koji imaju kontakt sa terorističkim mrežama, koji ciljano regrutuju. To se obično dešava u vehabijskim kulturnim centrima ili u džamijama. To je fenomen koji nije dobro proučen, jer ti ljudi djeluju veoma mudro. Ali, ono što je sasvim jasno jeste to da mladi ljudi regrutuju jedni druge. Prijatelji dovedu svoje prijatelje i poznanike u džamiju, stvara se kontakt sa vehabijama i tada obično slijedi odlazak u Siriju. To je više dinamički proces grupe, nego ciljano regrutovanje. Ne treba misliti da sirijske organizacije u Evropi imaju regrutere, najčešće je po srijedi inicijativa evropskih dobrovoljaca.
Šta motiviše te ljude da rizikuju sve, pa i svoje živote u Libiji ili Siriji?
Postoji mnogo različitih motiva u zavisnosti od same zemlje. Generalno se može reći da mnogi, posebno vehabijski muslimani, vjeruju da moraju da pomognu ljudima svoje vjere u Siriji – u koju je tako lako doći, za razliku od Pakistana, Avganistana ili Somalije. U Tursku možete iz Evropske unije otputovati samo sa ličnom kartom. Tu su i drugi motivi, kao što je avantura, ali najvažniji razlog su vjerovatno veoma strašne slike rata Siriji.
Kako objašnjavate činjenicu da ti emigranti sa sobom vode svoje porodice, žene i djecu?
Da, to je zapravo fenomen koji ne pogađa samo Albance. Mnogo je evropskih džihadista koji putuju sa svojim ženama i djecom. U Njemačkoj, na primjer, govore o 20 do 40 žena koje su otišle dole. Neke ostaju u Turskoj, gdje su bezbjedne, ali čini se da većina prelazi granicu. Postoje oblasti u Siriji u kojima su džihadisti uglavnom bezbjedni. Postoji, zatim neka mala infrastruktura, tako da djeca, na primjer, mogu da uče. Ali, na kraju krajeva situacija za žene tamo je veoma, veoma opasna, pogotovo zato jer se od januara vode veoma žestoke borbe između pobunjeničkih grupa.
Parlament Kosova upravo je usvojio zakon kojim se zabranjuje svako učešće u stranoj vojsci. Mogu li se tako povratnici zakonski goniti?
U većini zemalja postoji takav zakon. U Njemačkoj takođe. Zabranjeno je služenje vojnog roka u stranoj zemlji. To se sada koristi kao sredstvo protiv povratnika iz Sirije i njihovih pristalica. To jeste sredstvo kojim možete da dođete do tih povratnika.
Čovjek se žrtvuje, ali ne za svoju zemlju nego za tamo neki dalek, da tako kažem, apstraktan cilj.
Oni se žrtvuju se za ideologiju koju zastupaju. To se može uporediti sa odlaskom mnogih evropskih komunista tridesetih godina prošlog vijeka u Španiju. Tada su oni imali taj osjećaj, da moraju da pokažu solidarnost sa ljevicom u Španiji. Vjeruje se da se mora pokazati solidarnost sa muslimanima širom svijeta.
