Ratovi u bivšoj Jugoslaviji devedesetih godina prošlog vijeka, nisu poremetili cjelokupni politički i ekonomski sistem samo na Balkanu, već su incirali neke događaje u svijetu koji su direktno uticali na konstelaciju snaga, prije svega moćnih država poput SAD, Rusije, Kine.
U analizi posvećenoj trenutnom stanju u svijetu, Džordž Fridman, predsjednik američke privatne obavještajne kompanije “Stratfor”, kaže da je ratna eksplozija na Balkanu nagovjestila je mnogo onoga što je uslijedilo i definisala novi svjetski sistem.
Fridman uz ocjenu da je svijet postao sve nestabilniji, kaže da su posebno Evropa i Azija (Evroazija) politički, vojno i ekonomski posustali i poremetili svoje sisteme.
Hladni rat i raspad SSSR doveli su do nestanka granica između hrišćanskog i islamskog svijeta i u tome Fridman vidi korijen problema i trenutne situacije. Prva direktna posljedica bila je kriza na Bliskom istoku, započeta invazijom Iraka na Kuvajt. Druga, raspad Jugoslavije. Rat “loših uspomena i novih strahova” djelovao je tada kao jedinstven slučaj, neprimjenljiv na druge djelove svijeta. Međutim u praksi, desilo se sasvim suprotno.
“Taj rat je, zapravo, definisao novi svjetski sistem, i to na dva načina. Prvo, Jugoslavija je bila južni produžetak granice između Sovjetskog Saveza i Zapadne Evrope. Ono što se dogodilo u Jugoslaviji otvorilo je pitanja, koja je većina tad ignorisala, o dugoročnim posljedicama dešavanja u toj graničnoj zemlji. Drugo, rat se, između ostalog, koncentrisao oko istočno-zapadnog raskola hrišćana i muslimana, a najgore krvoproliće dogodilo se upravo u tom kontekstu. SAD i NATO su se zauzeli na Kosovu protiv Srbije, uprkos ruskim protestima, a Moskva je na kraju skrajnuta iz mirovne misije koja je smirila rat. Eksplozija na Balkanu predvidjela je mnogo od onoga što je uslijedilo kasnije”, tvrdi Fridman.
Američki obavještajac smatra da je Hladni rat samo odložio svjetsku ekonomsku krizu iz 2008. godine, jer je prikrio blagostanje devedesetih. Evo kako Fridman vidi posljedice odlaganja neizbježnog:
“Evropa je krajnje iscjepkani skup nacionalnih država. Kina održava centrifugalne sile uz pomoć čvrste ruke vlade u Pekingu. Rusija nije jednaka Americi, ali ni bespomoćni bogalj koji može da se ignoriše i da mu se pridikuje. Mapa Bliskog istoka, koju su stvorili Otomansko carstvo i Evropljani, skrivala je pritajene sile koje sad dižu glave. SAD su i dalje najmoćnija nacija, ali to ne znači da mogu, ili imaju interes, da rješavaju probleme svijeta, i posjeduju snage spremne da stanu pred te sile i ubjede ih da stanu.
Institucije koje su nastale tokom Hladnog rata, prije svih NATO i MMF, prema Fridmanovom mišljenju postale su veoma neefikasne. Bez obzira na to što je NATO povećao prisustvo i vježbe u Istočnoj Evropi, alijansi nedostaje “osnovna vojna supstanca”, dok je Međunarodni monetarni fond izgubio svoj pravio smisao, umjesto da rješava ekonomske probleme, tih teškoća sve je više.
“SAD izbjegavaju uplitanje u ekonomske probleme Evrope i Kine i ograničeno se eksponiraju na Bliskom istoku. Ipak, sve više se direktno bave Rusijom, iz iskonskog straha od uzdizanja evropskog hegemona”, zaključuje Fridman.
