Ako se govori o starim balkanskim gradovima koji imaju bogatu historiju, kulturu, tradiciju, međuvjersku i nacionalnu toleranciju iz starih vremena, a posebno iz doba osmanske imperije onda su to svakako gradovi koje ako ne posjetite tokom svog života onda ne možete znati i osjetiti stari “duh” Balkana.
Ti gradovi su, prije svih, Sarajevo, onda Novi Pazar, pa Prizren i na kraju Skoplje. Svaki bi od čitalaca dodao da potpisnik ovoga teksta griješi jer svaki grad ima nešto svoje specifično no pomenuti gradovi osim bogate historije i još puno toga putniku-namjerniku mogu ponuditi puno toga, od hrane i spelijaliteta domaće kuhinje, prirodnih ljepota, mnogobrojnih starih građevina koje odoljevaju modernim vremenima i još puno toga. No, najinteresantniji su oni ugostiteljski lokali koji su vrlo popularni i bez kojih ovi gradovi ne bi bili ono što jesu, a to su svakako čajdžinice.
Prizren koji je odavno urbani i savremeni grad koji se širi ogromnom brzinom i u kome sa živi preko 200 000 stanovnika, neki bi rekli, sa okolinom i punih 250 000. Grad sa puno raznolikosti, međuvjerske i međunacionalne tolerancije, multietničnosti, stari i historijski grad koji je poznat širm svijeta po svojoj bogatoj tradiciji i još puno toga.
Grad u kome žive Albanci, Turci, Bošnjaci, Romi i mnogi drugi a odnedavno se i Srbi starosjedeoci vraćaju u svoje domove te se, kako smo istakli, radi o gradu koji je zapravo “Kosovo u malom”.
Od mnogobrojnih starih i kulturno-historijskih spomenika koji su zaštitni znak ovog grada izdvojićemo staru tvrđavu “Kaljaju” koja se kao svjetionik izdiže iznad starog dijela grada, kameni most, tursko kupatilo “Hamam”, stari dio grada, popularni “Šadrvan” sa još ljepšom Sinan-pašinom džamijom, kućom i muzejom Prizrenske Lige, starom Sahat kulom, crkvom Svetog Đorđa i još puno toga što će svakoga od posjetioca ostaviti bez daha jer svaki od tih spomenika govori o prohujalim vremenima i bogatoj historiji.
No doći u ovaj grad a ne posjetiti, osim pomenutih spomenika, i čajdžinice, popiti čaj ili kahvu i ne čuti makar jedan trač o nekom žitelju grada te se slatko nasmijati to ne bi bilo to. U starom dijelu grada ima nekoliko, no u naselju “Kurilo” gdje najviše ima žitelja iz turske nacionalne zajednice koji žive u slozi sa Albancima i Bošnjacima, ipak ih ima najviše. Čak su im i imena interesantna jer su to vrlo stare građevine ali su, vjerovatno, najpoznatije ona u centru grada, tj starom dijelu Prizrena a nalazi se preko puta Sinan–pašine džamije, popularna “Menta”, kao i ona koja se nalazi u pomenutom prizrenskom naselju a zove se “Fenerbahče” po najpopularnijem fudbalskom timu u Turskoj.
Potrebno je reći da najviše na Balkanu upravo tri najpoznatija i najpopularnija fudbalska kluba iz Turske, dakle pomenuti Fenerbahče, pa onda Galatasaraj i Bešiktaš imaju svoje klubove navijača u Prizrenu te je prava sportska atmosfera kada su turski derbiji u pitanju jer su upravo tada čajdžinice po gradu pune te se navija svom snagom te je to pravi praznik i sportski događaj u gradu.
A naročito je interesantno kada pobjedi bilo koja ekipa te se ti navijači onda okupe u centru grada i navijaju i prave pobjednički krug po gradu sa zastavama i pirotehnikom a euforija traje do kasnih večernjih sati na radost svih onih kojima je sport, a posebno fudbal u srcu.
Dakle, čajdžinice su nekad imale drugačiju ulogu i namjenu jer nekad nije postojalo ni restorana ali ni hotela, a kamoli kafića (postojali su recimo hanovi) te se narod okupljao i družio uz čaj i kahvu upravo po čajdžinicama da bi se saznalo šta se događalo u gradu tokom prethodnih dana i noći. Tu bi se i kartalo ili igrale društvene igre poput šaha ili igre šeš-beš (igra slična “ne ljuti se čovječe”, gdje se bacaju kockice) i još neke druge što je ostao običaj do dan-danas.
No kako vrijeme prolazi i mnogi stari običaji “umiru” te živimo nekom savremenim životom, tako polako sve one dobre, stare stvari, figurativno rečeno, odlaze u prošlost za kojom ćemo, vjerujemo, da se nekad pokajemo jer ne kaže uzalud uzrečica ,,dobra, stara vremena“.
Za razliku od nekih država u svijetu gdje se čaj služi i pije kao dio nekog rituala, u Prizrenu se uvjek pio kao tradicija u tradicionalnim čajdžinicama. One su još popularnije u svjetom mjesecu kod Muslimana, Ramazanu kada se nakon Iftara ljudi druže i ispijaju pored čajeva i sokove te se hrane i slatkišima i tako, faktički, ostanu do sufura.
Na kraju ove priče može se jednostavno reći da svakog putnik–namjernika koji obiđe Šeher Prizren ali i ostale pomenute gradove sa dugom historijom i tradicijom neće zasljepljeti svojom ljepotom i grandioznošću mnogi savremeni restorani, hoteli, picerije, poslastičarnice i slično već upravo one stare, neke i sa svega tri stola i par stolica, neugledne čajdžinice koje kao stari, dobri duh žive i čuvaju svoj grad.
Vinetu Ganić
