U evropskoj javnosti ipak ne jenjava zabrinutost poslijedogovora vođa Evropske unije u Bratislavi da jačanjem bezbjednosti i spoljnih granica spreče ilegalnu imigraciju i terorizam, a posebno sagledaju mjere za poboljšanje života mladih, i u osvrtima medija se upozorava da Uniji prijeti raspad ako je pokreće samo strah.
I to strah građana za životnu i ekonomsko-socijalnu bezbjednost i strah političkih elita na vlasti da bi imigracija, terorizam i socijalne nevolje mogli dodatno ojačati demagoške, populističke snage i onda dovesti do toga da se izgubi vlast, a upravo se očekuju izbori u Njemačkoj, Francuskoj, Holandiji, referendum u Italiji.
Ocjene su različite oko dometa i snage usvojenog programa mjera u Bratislavi, a list italijanskih poslovnih krugova Il sole 24 ore navodi da Banka Amerike u najnovijoj analizi ukazuje na to da menadžeri velikih svjetskih finansijskih korporacija vide raspad Evrope kao jednu od najvećih i ne nevjerovatnih opasnosti po svjetsku stabilnost”.
Za upravljače moćnih svjetskih fondova su takve ključne opasnosti najprije takođe izbor Donalda Trampa za predsjednika SAD i ponovna devalvacija u Kini, kaže Il sole 24 ore.
List ocjenjuje da se “Evropa srušila sa svog Olimpa samozavaravanja pošta se u šoku probudila nenadanim i žestokim iskakanjem Velike Britanije iz EU” i suočila sa sve većom strukturnom krizom i nemilim stanjem.
Uvodnik dnevnika italijanskog biznisa se podudara s ocjenama mnogih evropskih komentatora i prvih analiza da su, uz Bregzit, krajnje uznemirenu evropsku političku elitu u vladama i institucijama EU, na pokušaj “temeljitog samoosvešćivanja” natrjerali dalja navala ilegalne imigracije (sad preko Libije), narastanje populizma, nacionalizma i desnice u članicama Unije, kao i bolešljiv privredni rast i velika nezaposlenost.
Naročito francuski i nemački komentatori žele da vide zaokret u zajedničkom nastupu i porukama koje su predsjednik Fransoa Oland i kancelarka Angela Merkel jasno želeli da predoče kao obnovu “njemačko-francuske pokretačke snage” i osovine EU. Ipak za evropsku javnost je ostalo nedovoljno jasno šta tačno znače i šta kao rješenje i to hitno očekivati od riječi Angele Merkel da se “moramo sučeliti sa brigama, nadama i željama ljudi i to učiniti na realističan način”.
Ishod zasedanja u Bratislavi je pokazao da, kako to vide analitičari, još nema zajedničkog političkog programa vođa i država EU za izlazak iz krize opstanka, već je to bio više pokušaj povraćaja uzajamnog povjerenja, minimalnih zajedničkih imenitelja za obnovu evropske građevine.
Bregzit može dovesti do svesti da “ako ne radimo zajedno, propašćemo”, kako je upozorila Angela Merkel, ali i do daljeg rastakanja Unije jer su i dalje jaki sukobi interesa članica na istoku EU i onih na sjeveru i jugu. Uzrujanost i pometnja u sagledavanju onoga šta treba učiniti za spas Unije su doveli do toga da prvi put bude zatraženo da neka članica, Mađarska, bude izbačena iz evropskih redova.
Mađarska i Poljska, prije svega, ali i Češka i Slovačka traže povratak ovlašćenja sa institucija Unije i jačanje položaja “države-nacije”, dok sredozemne zemlje EU smatraju da se mora temeljito preokrenuti kruta politika “stezanja kaiša” i investicijama i labavijim budžetskim pristupom podstaći privredni rast i zapošljavanje.
Tu nailaze na protivljenje Njemačke i bogatih severnih članica Unije, ali je, iako u Deklaraciji i Mapi puta, dogovorenih mjera za obnovu i oporavak nije ništa opipljivije riječeno za ekonomsko-socijalni boljitak, ipak podržana odluka Evropske komisije da udvostruči fond za investicije u kojem će biti 630 milijardi evra.
Deklaracija i Mapa puta iz Bratislave tek treba da budu potvrđene na samitima EU u oktobru, decembru i martu, kad će biti proslavljena 60-godišnjica osnivanja Unije, a predizborna istraživanja javnosti u “osovini EU”, Francuskoj i Njemačkoj, primećuju analitičari, ukazuju na to da su izgledi tamošnjih vladajućih stranaka vrlo nestabilni i da je krajnja desnica u usponu.
Teško će do preokreta ka “temeljnim evropskim vrednostima” i snažnije pobjede demokratskih snaga doći ako se stanovništvu bude samo mahalo “strašilom” ekstremnih, populističkih, desno-nacionalističkih opasnosti.
I vladajuće partije i svi u Uniji, zaključak je mnogih komentatora, moraju opipljivo ponuditi, uz jako dobrodošao dogovor o jačanju odbrane, zaštite spoljnih granica i slamanja migracije i terorizma, i kako će i kad riješiti probleme ekonomskog tavorenja. A to znači pružiti odgovore i na ogromno nezadovoljstvo građana zbog stezanja kaiša i gubljenja radnih prava i tekovina socijalne države zbog preovladavanja neoliberalnog kapitalizma i globalizacije.
