Velikosrpska politika negiranja bošnjačkog naroda i bosanskog jezika nakon Dejtona

Paralelno sa otvorenim negiranjem države Bosne i Hercegovine, jedna od karakteristika velikosrpske politike u periodu nakon Dejtonskog sporazuma je i osporavanje bošnjačkog identiteta. U toj politici prednjači Dobrica Ćosić, koji i pored svega što se desilo, falsificira historijske činjenice tvrdnjom da su Kardelj i Tito “sa bosanskim komunistima 1967. Muslimane proglasili nacijom, a njihovo vodstvo se ujedinilo sa hrvatskim komunistima u muslimansko – hrvatsku koaliciju, koja je politički dominirala BiH i nacionalno diskriminirala Srbe”. Ta je koalicija, prema Ćosiću, “predstavljala idejni koren i političku osnovu za sporazum i savezništvo (…) Alije Izetbegovića i Franje Tuđmana”, sa ciljem “poraza, potčinjavanja i progona Srba iz Bosne”.

Po istom principu bošnjački narod osporavaju i ostali srpski akademici i naučnici. Ljubodrag Dimić, profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu, razmatrajući opasnosti sa kojima se suočava srpski narod, ocjenjuje da je proglašavanje vještačkih nacija u socijalističkoj Jugoslaviji predstavljalo “drobljenje i tanjenje” srpstva. Za historičara Milorada Ekmekčića Bošnjaci su vještačka nacija koju su stvorili Amerikanci. Dejtonskim sporazumom je proglašena “bošnjačka nacija”, a to je za Ekmekčića bio “istorijski zločin nad srpskim narodom”. Doktor Dragan Nedeljković mitomanski i historijski neutemeljeno smatra kako “Muslimani nemaju svoju historiju, svoju književnost, da koriste srpski jezik i često slave pravoslavne praznike”. U antibošnjačkoj kampanji zapaženo mjesto ima i srpski filolog Darko Tanasković. Naime, u knjizi “Islam i mi” on zastupa tezu da je “zvanično prihvatanje bošnjačkog nacionalnog imena (…) iznuđeni taktički potez s nekim predvidljivim (…) ali i mnogim nesagledivim i možda neželjenim posledicama”. Tanasković smatra da su političke promjene do kojih je došlo u Srbiji krajem 2000. godine donijele “novi kvalitet i dinamiku na unutrašnjem i na spoljnom planu, otvorile prostor za (…) usmjeravanje legitimne, kontinuirane naučne pažnje na društvene pojave i procese u novim nezavisnim državama” na prostoru bivše Jugoslavije. U tom smislu naročito ističe da se iz vide ne smije izgubiti “da to i ubuduće ostaje prostor našeg građanskog, nacionalnog, državnog, regionalnog (…) ostvarivanja i potvrđivanja”.

Bošnjačkim terminom nacija se indirektno “dekonfesionalizirala te orijentirala vrijednostima pluralizma, demokratije, sekularizma i evropejstva općenito, dok je muslimanska nominacija implicirala naglašenu pripadnost islamu i određenje društvene grupe kao vjerske, a ne nacionalne, a što je bio osnovni problem muslimanske nominacije”. Stoga je Alija Isaković uočio da je termin Musliman, u nacionalnom smislu, mogao nastati samo u nemuslimanskoj sredini.

Određeni elementi velikosrpske politike prema BiH došli su do izražaja i u tekstu Zakona o dijaspori i Srbima u regionu koji je objavljen u “Službenom glasniku Republike Srbije” od 28. oktobra 2009. godine. Iako je sadržaj zakona u javnosti prošao gotovo nezapaženo, on u brojnim dijelovima podsjeća na Memorandum SANU-a. Primjera radi, u članu 1. Zakona o dijaspori i Srbima u regionu stoji: “Ovim zakonom uređuju se način očuvanja, jačanja i ostvarivanja veza dijaspore i Srba u regionu sa matičnom državom, nadležnost i međusobni odnos organa Republike Srbije u obavljanju poslova u oblasti odnosa sa dijasporom i Srbima u regionu, konstituisanje, i nadležnost Skupštine dijaspore i Srba u regionu, osnivanje Budžetskog fonda za dijasporu i Srbe u regionu, osnivanje Saveta za odnose sa Srbima u regionu i Saveta za dijasporu, evidentiranje organizacija u dijaspori i organizacija Srba u regionu i dodela nacionalnih priznanja u oblasti odnosa matične države i dijaspore, kao i matične države i Srba u regionu.”



Pored osporavanja bošnjačke nacije, na meti velikosrpske ideologije i osporavanja našao se i bosanski jezik. Veliki broj srpskih intelektualaca je nakon Dejtona napisao niz članaka kojima se na nenaučnim temeljima negira bosanski jezik. U ovom domenu glavnu podlogu je dao Vuk Karadžić koga mnogi Srbi smatraju utemeljiteljem srpske kulture općenito, pa i jezika. Jedna od glavnih teza koju je on zastupao jeste teza da svi oni koji govore štokavskim, jesu zapravo Srbi. Jedan od projekata Karadžića je tzv. “srpska jezička granica”. Tako je 15 profesora jezika sa različitih fakulteta u Srbiji na Međunarodnom kongresu o slavenskim jezicima, održanom u Poljskoj 1998. godine, objavilo zajednički rad pod naslovom “Slovo o srpskom jeziku” u kome u cjelosti zagovaraju Karadžićeve ideje. Svi profesori su izričito naveli da u Bosni žive Srbi tri vjere: islama, pravoslavlja i katoličanstva i da svi govore srpskim jezikom.

Da SANU ozbiljno radi na osporavanju bosanskog jezika svjedoči Odbor za standardizaciju jezika Instituta za srpski jezik, koji je 20. avgusta 2015. godine objavio saopćenje koje je potpisao predsjednik Odbora dr. Ivan Klajn. U ovom saopćenju SANU kaže: “Od naziva ‘bošnjački narod’, koji su Muslimani sami izabrali, može se jedino i isključivo napraviti bošnjački jezik, kao što je rečeno u prvoj Odluci odbora od 13. februara 1998. godine. To je posebno važno za Republiku Srpsku, u čijem Ustavu stoji: ‘Službeni jezici Republike Srpske su: jezik srpskog naroda, jezik hrvatskog naroda i jezik bošnjačkog naroda’. Naziv bošnjački jezik odgovara nazivu bošnjački narod, dok bi naziv bosanski jezik odgovarao terminu, nepostojećeg, bosanskog naroda.”

Historijske činjenice govore da kada su bosanski pravoslavci i katolici napustili naziv za jezik, koji se zvao bosanski i prigrlili srpsko, odnosno hrvatsko ime, Bošnjaci im takvu odluku nisu uskratili, niti su im prigovorili na vlastitom izboru. To što je postojanje bosanskog jezika u većem dijelu XX stoljeća bilo manje poznato u širokoj javnosti, prema Aliji Isakoviću, razlozi su političke a ne lingvističke prirode. Isto tako su i pravoslavci i katolici u drugoj polovini XIX stoljeća napustili bošnjaštvo i prigrlili srpstvo, odnosno hrvatstvo, pa ni oko toga nisu naišli na pritisak.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.