Bodo Weber iz berlinskog Vijeća za politiku demokratizacije za ‘Zašto?’ objašnjava da li Evropska unija može riješiti krizu u odnosima Beograda i Prištine koja je eskalirala odlukom kosovske vlade o uvođenju carina na proizvode iz Srbija i BiH zbog dovođenja u pitanje kosovske državnosti i opstrukcije članstva u međunarodnim organizacijama.
- Statusna pitanja
Mislim da je to jasno i iz izjava učesnika, odnosno predstavnika vlade Kosova, da se ovdje ne radi o mjeri koja se odnosi na trgovinske odnose ili na postupanje u trgovinskim odnosima Kosova i Srbije, nego se radi očigledno o, istovremeno, malo emotivnoj i ljutitoj reakciji vlade Kosova, koja je očigledno podržana i od svih drugih parlamentarnih stranka, na cjelokupno postupanje, odnosno na situaciju u kojoj se našlo Kosovo u zadnjih godinu dana.
Na jednoj strani, dakle, na tok pregovora unutar političkog dijaloga i na promjenu pozicije prije svega unutar Evropske unije, predstavnika Unija, gospođe Mogherini i njenog tima i gospodina Hahna, poslije ljeta u smislu prelaska na neke političke pozicije koje nemaju veze s tim što je dijalog bio na početku.
To znači popuštanje na ‘spinovanje’ iz Beograda da se ponovo otvore statusna pitanja
To je suprotno od onoga što je politički dijalog bio na početku i tolerisanje postupanja Srbije, i zadnja kap koja je prelila čašu je bila postupanje oko pokušaja učlanjenja u Interpol i ponižavajuće izjave predsednika Vlade Srbije o njihovom uspjehu da to spriječe.
Na drugoj strani je stalno guranje i pokušaji da ubijede neke zemlje koje su ranije priznale Kosovo kao nezavisnu državu da promijene tu poziciju.
- Žrtve
Vidimo i kako je, nažalost, komesar Hahn poslije čuvenog Alpbach foruma krajem avgusta u Austriji odjednom počeo zastupati podršku za ideju razmjene teritorija.
Mislim da je to bila loša ideja, i nažalost dosta predstavnika Evropske unije su izgubili svoj kredibilitet u tom kontekstu pregovaranja.
Mislim da to pokazuje cjelokupnu ozbiljnost situacije u kojoj smo se našli, u kojoj, se, očigledno, čini da ideja o razmjeni teritorija neće ići, ali sa druge strane ona je sad dovela do zaoštravanja odnosa koji prijeti da na kraju bude izgubljen, kao i kompletni uspjesi koje smo vidjeli u ovom političkom dijalogu od 2012. i 2013.
Vizna liberalizacije je dodatno doprinijela u ovom cjelokupnom zaoštravanju političkih odnosa, mada da su se ti predstavnici Evropske unije pridržavali prvobitnog pristupa u političkom dijalogu i u ovoj novoj fazi, vjerujem da sama teška situacija oko vizne liberalizacije ne bi dovela do krize.
To je dodatno zaoštrilo situaciju i, nažalost, mora se dati pravo političkim predstavnicima Kosova da su oni postali žrtva jedne opšte političke atmosfere unutar Evropske unije u kontekstu svega što se desilo, prije svega izbjegličke krize.
Kosovo je ispunilo sve svoje obaveze oko vizne liberalizacije, a još pri tom uz stepen uslova koji nijedna zemlja prije nije imala i nije traženo od nje.
- Pomaci
Zbog cjelokupne situacije unutar Evropske unije koja nema veze sa Kosovom, odluka o dobijanju vizne liberalizacije neće izgleda biti razmatrana do evropskih parlamentarnih izbora.
Kakav će biti odnos Evropske unije u budućnosti i kako izaći iz svega toga, mislim da je to zapravo pitanje o tome kakvi su untrašnji odnosi unutar EU, i dok se to unutar Evropske unije ne riješi, bojim se da nećemo izaći iz te situacije.
Vidjeli smo aktere iz Brisela, ali i iz Pariza, koji su se u ovoj opštoj situaciju prihvatili političkih pozicija da su sve opcije prihvaćene unutar dijaloga samo da se dođe do nekog sporazuma između dva predsjednika, potpuno ignorišući kontekst i posljedice vraćanja opasnih ideja devedesetih godina kao što je etno-teritorijalizacija u rješavanju nekih političkih problema u regiji.
Po meni, jedino rješenje i inicijativa od strane EU koji bi imali kredibilitet i u Beogradu i još više u Prištini je da mora doći do povratka principa na kojima se vodio politički dijalog i koji su vodili do, svojevremeno naslovljenih, istorijskih pomaka i rezultata na početku dijaloga, još od sklapanja aprilskog sporazuma 2013.
Ja ne vidim rješenja za ovu situaciju, na reakciju kosovskih vlasti na cjelokupan kontekst, ne samo na postupanje Beograda već i Evropske unije, sa smanjenim kredibilitetom EU, i kako bi se ona mogla riješiti upravo od tih aktera koji su doveli do te nje.
Ne vidim nikako kako bi i gospođa Mogherini i gospodin Han mogli imati ikakav kredibilitet da rješavaju tu situaciju.
- Vakuum
To jedino može doći od nekih aktera kao što je njemačka kancelarka Angela Merkel koja se pridržava tih osnovnih principa i evropskih vrijednosti u cijelom procesu političkog dijaloga.
Jedino što vidim je da u cjelokupnom rješenju mora doći do resetovanja političkog dijaloga i vraćanja na prvobitn okvir dijaloga u kojem je bilo jasno da je pitanje i državnosti Kosova i granica Kosova riješeno i da se nema šta pregovarati o tom statusnim pitanjima, i to je bio osnov političkog dijaloga 2013. i aprilskog sporazuma koji je bio prihvaćem od svih strana, uključujući Srbiju.
Pokazalo se da se može doći do nekog rješenja ako su Evropska unija i Zapad odlučni, i kako smo ovih zadnjih par mjeseci vidjeli, ako nisu odlučni, ako su popustljivi, onda to odmah vodi regiju natrag u krizu.
Mora doći do nekog resetovanja u smislu vraćanja osnovnog okvira i principa političkog dijaloga i u tim pregovorima mora doći do nekog vraćanja svih evropskih aktera da se vode tim principima.
Inače, neće biti ništa postignuto, a imaćemo situaciju u kojoj ako nema napretka može doći u tom vakuumu do ozbiljnih kriza, kao što to trenutno vidimo.
Ako sad ne dođe do nekog neočekivanog pomaka u ovim pregovorima između Beograda i Prištine, onda ćemo vidjeti neku pauzu od skoro godinu dana dok ne dođe nova Evropska komisija.
