U Rečanima, u Župi nadomak Prizrena, u petak 27. aprila, prigodnim kulturno-umjetničkim programom obilježena je 102. godina “Bitke na Çanakkaleu”, ili “Galipoljske bitke”, jedne od najžešćih i najkrvavijih bitaka “Prvog svijetskog rata”, ali i u hirstoriji uopšte, koja se vodila od 25. aprila 1915. do 6. januara 1916. godine.
Iako historija ima tendenciju ponavljanja, “kao majka učenja”, više od jednog vijeka su župsko-podgorski šehidi, pokriveni crnom galipoljskom zemljom, tamo daleko na obali moreuza Dardanele, koji povezuje Egejsko more sa Mramnornim, čekali da neko spomene njihova imena i da ih se sjete poginule braneći din i islam i Tursku- oslabljenu i iznurenu balkanskim ratovima.
Ovaj rodoljubivi čin i ispunjene zavjeta i prema poginulim šehidima iz ovih krajeva, ispunjen je putem inicijative ministra u Vladi Kosova Rasima Demirija i njegovih suradnika uz podršku “Yunus Emre Enstitüsü” -Turskog kulturnog centra “Yunuz Emre”.
Svečanom činu obilježavanja, ove za Tursku najznačajnije i najveće bitke, prisustvovali su, pored uglednih intelektualaca iz bošnjačke i turske zajednice; ministar u Vladi Kosova Rasim Demiri, poslanica Dude Balje, odbornica Memnuna Ajdini, direktor “Yunus Emre Enstitüsü”- Turskog kulturnog centra “Yunus Emre” – dr. Mehmet Ülker sa suradnicima, historičar profesor- Rasim Rama koji je pročitao imena šehida “Čanakalske bitke” iz Župe i Podgora, pjesnici Miftar Adžemi i Rasim Kaplani, panelista Fejzo Kaplani, KUD “Podgorski biseri”, te i estradni umjetnik na sazu – Ibrahim Kazaz koji je milozvučno otpjevao “Pjesmu o Čanakaleu”, par starogradskih kosovskih pjesama i nekoliko sevdalinki.
Skup je najprije pozdravio ministar Rasim Demiri izrazivši nadu “da će se u budućoj opštini Rečane, zbog moralne obaveze prema župsko-podgorskim šehidima, palim u “Bitci na Çanakkaleu”, podići spomenik u znak sjećanja na njih”.
“U moru političkih događaja i aktivnosti koje smo imali u posljednje vrijeme, sastanci poput ovoga su pravo osviježenje za nas i drago mi je da pričamo o tome koliko smo, mi kao Bošnjaci, dali doprinosa u ovoj bitci”, kazala je poslanica Duda Balje i istakla “da su u njoj učestvovali i članovi njene porodice”.
Direktor “Yunus Emre Enstitüsü” -Turskog kulturnog centra na Kosovu, dr. Mehmet Ülker je istako “da je počastvovan idejom ministra Demirija da se obilježi jedna ovakva manifestacija i da se one održavaju i u buduće”.
“Nadam se da ovi sastanci neće ostati samo ovdje, već ćemo vas tamo odvjesti i uživo pokazati Çanakkale kod nas. I prva grupa od 17 učenika pretežno iz Župe, koja pohađa turski jezik, posjetiće uskoro našu opštinu, kao prvi korak upoznavanja mladih iz Župe sa turskom omladinom”, kazao je u vrlo emotivnom govoru direktor “Yunus Emre Enstitüsü”- Mehmet Ülker.
U prijatnom ambijentu restorana “Fuad AS-a” izlaganje trojice panelista prof. Rasima Rame, Fejze Kaplanija i Miftara Adžemija, pobudilo je posebno interesiranje prisutnih.
Prema riječima historičara prof. Rasima Rame “osvajanjem poluotoka Galipolja, saveznicima bi bio slobodan put da zauzmu Carigrad, s konačnim ciljem njegovog zauzimanja, čime bi se iz daljnjeg toka rata izbacilo Osmansko Carstvo”. Snage Antante su mahom sačinjavale trupe Britanskog Carstva izvan Engleske (Irska, Australija i Novi Zeland) koje su želele vojno poraziti Osmansko carstvo i njihove saveznike Njemčaku i Austrougarsku sa ciljem zauzimanja strateški važnog poluotoka”.
Profesor Rama je pročitao imena dobrovoljaca iz Župe i Podgora. On je po njegovim istraživanjima istakao da su dobrovoljci iz Mušnikova; Usen Čauš Ramo, Kamber Sulejman Čauš, Zurap Bajro Čauš i Rifat i Rifat Bekteš, dobrovoljci iz Ljubinja; Kaplan Ramadan, Osman Dida, Ibra Adem, Salija Ibra, Memet Rama, Adem Hodža, Ramiz Šaipi i Ismail Meta, dok su dobrovoljci iz Nebregošta; Adem Afit Čauš, Memiš Jusman i Mula Sadik Fazli, iz Novog Sela; Destan Nuvo Asan, Esad Aziri Čauš, Sadik Bajrami, Zenelj Usenji i Meto Ramani.
Naravno, ovu su samo neka od imena koje je prof. Rama identifikovao, jer kako je rekao, “nailazio je na terenu na nerazumijevanje članova porodica šehida, koji nisu voljni bili na suradnju”.
Drugi izlagač Fejzo Kaplani, potomak šehida- dobrovoljca iz Ljubinja- Kaplana Ramadana, je nadahnuto naznačio značaj “Bitke na Çanakkaleu”.
“Na brižno čuvanom i uređenom mezarju, nijemo počivaju šehidi koji su nam ostavili snažnu i krvljem ovjerenu poruku. Mi ćemo je svakako slijediti, jer oni to i zaslužuju”, istakao je Kaplani.
“Turska je veoma stara civilzacija i znamo da iz vrijemena azreti Nuha a.s. postojalo je tursko casrtvo, takozvano Hetsko casrtvo. Najveće i najstarije carstvo na svijetu, prostirući se na tri kontinenta”, kazao je pjesnik Miftar Adžemi koji je, kako kaže, od rahmetli majke dosta slušao o šehidima iz ovoga kraja, a potom je kazivao svoje stihove o Çanakkaleu.
A poznati pjesnik iz Gornjeg Ljubinja, Rasim Kaplani kazivao je nadahnute stihove pune boli i tuge za župskim šehidima koji su dobrovoljno branili Tursku.
U Galipoljskoj bitci, gdje je Tursku vojsku predvodio otac nacije i osnivač moderne Turske, njen prvi predsjednik Kemal Atatürk, na strani Turske dobrovoljno su ratovali Bošnjaci, Albanci, Pomaci, Kurdi, Čerkezi, i drugi koji su tada živjeli u Osmanlijskom carstvu. Na Çanakkaleu, prema nekim izvorima, poginulo je najmanje 15 hiljada Bošnjaka, a ako se procjenjuje poginulo je ukupno 131.000 vojnika, dok je ranjeno 262.000.
U toku ove svečane ceremonije obilježavanja “Galipoljske bitke” u Rečanima svojim milozvučnim nastupima prisutne su oduševili Ibrahim Kazaz i dvije članice KUD-a “Podgorski biseri” iz Grnčara, učenice Ensara Mahmuti i Hermina Karče.
Raif Kasi
