Bosna i Hercegovina će do 2050. godine imati 1,4 miliona stanovnika manje zbog izrazito negativnog prirodnog priraštaja, koji je uzrokovan lošim ekonomskim stanjem i sve većim brojem emigranata.
U projekciji Populacionog fonda Ujedinjenih nacija, koji je nedavno radio novu demografsku analizu za većinu zemalja svijeta, po pitanju BiH donete su crne prognoze, prvenstveno zbog toga što je u cijeloj zemlji primećen fenomen rapidnog starenja stanovništva, čiji je trenutni prosek 40 godina, zatim lošeg nataliteta, koji iznosi 1,3 djeteta po jednoj ženi, ali i dugogodišnjoj tendenciji masovnog odlaska mladih ljudi u inostranstvo zbog teškog socijalnog i ekonomskog stanja u BiH.
Da su predviđanja stručnjaka za populacionu politiku UN tačna, potvrđuju i podaci do kojih su nedavno došli nadležni iz entitetskih statističkih zavoda. Naime, prema rezultatima prošlogodišnjeg istraživanja Zavoda za statistiku Republike Srpske, negativni prirodni priraštaj i drastičan pad nataliteta smanjio je broj stanovnika RS za više od 15.000, i to samo u poslednjih šest godina!
– Iako Republika Srpska još od 2002. godine beleži konstantan pad nataliteta, poslednji podaci pokazuju da je stanje postalo posebno alarmantno od 2007. godine, kada je, prema procenama, u Srpskoj živelo oko 1.439.000 ljudi, da bi u 2012. taj broj iznosio jedva 1.424.000 stanovnika – navodi se u prošlogodišnjoj publikaciji Zavoda za statistiku RS.
Crne prognoze
O uzrocima koji su doveli do toga da žene u RS i BiH sve manje rađaju, odgovore smo potražili kod jednog od najpoznatijih demografa na ovim prostorima Steve Pašalića.
Ističući da postoje brojni faktori koji su doveli do ovakve negativne demografske slike i još crnjih prognoza, Pašalić “iz prve” navodi nekoliko osnovnih problema koji, prema njegovim rečima, sprečavaju veći prirodni priraštaj.
– Smanjena stopa rađanja, sve manje sklopljenih brakova i sve veći broj razvoda, negativan migracioni saldo, samo su neki od uzroka koji najdirektnije utiču na smanjivanje ukupnog broja stanovnika. Prema mojim proračunima, u sledećih deset godina, broj stanovnika u RS i BiH biće smanjen za više od 100.000 ljudi! Ako konkretno govorimo o Republici Srpskoj, mi svake godine u proseku izgubimo oko 2.500 stanovnika, što praktično znači da je samo u poslednjih šest godina nestala jedna kompletna opština veličine Foče, Novog Grada ili Lopara! Za samo četiri ili pet godina ovde se izgubi jedna kompletna generacija dece koja bi se upisala u školu. U odnosu na period od pre 11 godina, danas imamo oko 30.000 učenika manje u osnovnim školama – kaže Pašalić.
Ističući da bi u slučaju nastavka ovog negativnog trenda do 2050. godine broj stanovnika u RS mogao pasti na jedva nešto više od 800.000, što je u skladu sa prognozama UN, Pašalić navodi i podatke iz Strategije reforme penzionog sistema RS, koji takođe potvrđuju ovu crnu statistiku.
– Stručnjaci koji su radili na reformi penzionog sistema utvrdili su da ćemo 2016. godini imati oko 1.237.000 stanovnika, ta brojka će 2026. pasti na 1.154.000, da bi već u 2046. godini broj stanovnika u Republici Srpskoj pao ispod jednog miliona! Broj stanovnika se smanjuje po stopi većoj od četiri odsto godišnje, što je prava katastrofa – zaključuje Pašalić.
Za razliku od Republike Srpske, koja već godinama ima izrazito negativan prirodni priraštaj stanovništva, situacija je nešto bolja u Federaciji BiH, ali i tamo stanje “varira” od kantona do kantona.
Zdenko Milinović, direktor Agencije za statistiku BiH, kaže da su pozitivan prirodni priraštaj u FBiH prethodnih godina bilježili Tuzlanski, Unsko-sanski i Zeničko-dobojski kanton, dok je negativna stopa primjećena u Sarajevskom, Hercegovačko-neretvanskom, Posavskom i Livanjskom kantonu.
– Prema našim procjenama, pošto u BiH već više od 20 godina nije proveden zvaničan popis stanovništva, u FBiH trenutno živi oko 2,3 miliona stanovnika. Međutim, situacija je različita od kantona do kantona. Kada sve saberemo, ispada da u FBiH još uvijek imamo pozitivan prirodni priraštaj koji iznosi 0,6 odsto. Međutim, BiH je kao cjelina dobila negativnu prognozu od populacionog fonda UN prvenstveno zbog loših pokazatelja iz RS, u kojoj je već više od jedne decenije prisutna izuzetno negativna stopa. Činjenica je da BiH, po svim pokazateljima, ulazi u jedno duže razdoblje negativnog prirodnog priraštaja – kaže Milinović.
Strategija za ostanak
Osim glavnog problema koji je doveo do depopulacije u BiH, a to je mali natalitet i sve veći mortalitet, iz nadležnih institucija stižu upozorenja da je i sve masovnija emigracija uzrok doslovnog “pražnjenja” zemlje od stanovnika. Prema podacima Ministarstva za ljudska prava i izbeglice BiH, od 1992. godine do danas, iz BiH je odselilo skoro 1,5 miliona ljudi!
– Prema našim procjenama, u inostranstvu je do sredine prošle godine živjelo oko 1.350.000 lica koja su poreklom iz BiH. U odnosu na ukupan broj stanovnika, koji se procjenjuje na 3.863.000, BiH spada među zemlje s najvećim brojem iseljenika u cijelom svijetu. Posebno je zabrinjavajuće što ljudi, posebno oni mladi, još uvijek masovno napuštaju zemlju. Kao osnovni razlog za odlazak iz domovine mladi ljudi navode teško ekonomsko stanje i nemogućnost da pronađu posao u struci za koju su se školovali – kažu u ovom ministarstvu.
Među onima koji su prethodnih godina nudili rješenje kojim bi se sprečila dalja depopulacija u BiH, interesantno je ono koje je javnosti ponudio Jusuf Žiga, profesor Medicinskog fakulteta u Sarajevu. Žiga se, naime, zalaže za što hitnije usvajanje državne strategije po ovom pitanju, koja bi, između ostalog, podrazumevala tzv. pronatalitetnu strategiju razvoja.
– Ova strategija podrazumeva da mladi ljudi imaju realne šanse da se na odgovarajući način školuju, da se na odgovarajući način zaposle i žive od svoga rada, da na odgovarajući način mogu rešavati svoje egzistencijalne probleme, da će imati stabilnu situaciju u društvu i da će onda, kao normalni ljudi, poželeti barem da imaju najmanje dvoje dece. S druge strane, svako treće, četvrto, peto, odnosno svako sjledeće dijete, treba dodatno stimulisati tako što će biti privilegovano. Njegovi roditelji će imati poreske olakšice, dok će majka imati dvogodišnje ili trogodišnje plaćeno odsustvo – predlaže Žiga.
